Như ta đã biết Xã Hội Dân Sự là một trong ba thành phần của Không gian Xã hội (social space) cùng song hành với Khu vực Nhà Nước (the State) và Khu vực Thị trường kinh tế (the Marketplace). Theo lý thuyết, thì cả ba khu vực này đều tương tác bổ túc cho nhau để tạo dựng một xã hội điều hòa, trật tự, nhân ái để cho mọi người trong xã hội được sống thoải mái hạnh phúc trong tình thương chan hòa với các đồng loại trên hành tinh trái đất này. Nhưng trong thực tế hằng ngày, thì thường có sự cấu kết của giới có quyền trong guồng máy nhà nước và giới có tiền trong khu vực Thị trường để hà hiếp, bóc lột đa số quần chúng nhân dân thầm lặng thuộc khu vực Xã hội Dân sự. Đặc biệt là trong các chế độ độc tài, thì kẻ cầm quyền thường thâu tóm cả quyền lực kinh tế trong tay của phe nhóm mình để mặc tình thao túng, đàn áp, khống chế cả một dân tộc dưới quyền sinh sát của họ.
Ngay đến Thế kỷ 20, mà trên thế giới đã phải ganh chịu 2 ách độc tài khắc nghiệt là Độc tài Đức quốc xã và Độc tài cộng sản khiến cho bao nhiêu triệu người đã bị tiêu diệt, bị giam cầm tù đày nơi các trại tập trung và cũng chỉ trong vài chục năm gần đây thì nền độc tài chuyên chính của cộng sản mới sụp đổ ở Đông Âu và Liên xô, để nhường chỗ cho một chế độ dân chủ, tự do đang là một niềm hy vọng cho nhiều dân tộc trên thế giới trong thế kỷ 21 ngày nay.
Trong lãnh vực khoa học xã hội, chỉ trong vài ba chục năm gần đây việc thảo luận trao đổi về vấn đề “Xã hội Dân sự” mới được đưa ra trước công chúng, sinh viên trong môi trường hàn lâm đại học và nơi các cơ sở truyền thông đại chúng. Đại cương, đã có một sự thống nhất đồng thuận về vai trò của Xã hội Dân sự là một khu vực biệt lập, khác hẳn với khu vực Nhà nước và biệt lập cả với khu vực Thị trường. Các học giả còn phân biệt rõ là: Xã hội Dân sự vừa có vai trò là “DDối tác” (Counterpart), vừa là “DDối trọng” (Counterweight, Counterbalance) đối với Nhà nước. Như vậy rõ rệt là việc xây dựng, củng cố XHDS không hề nhằm lật đổ, thay thế Nhà nước. Mà trái lại còn là hợp tác với Nhà nước để cùng nhau mưu cầu ích lợi chung của cộng đồng xã hội. Và dĩ nhiên khi Nhà nước làm điều chi sai trái, ngược lại với quyền lợi của quần chúng nhân dân, thì XHDS vẫn có thể phê phán nhằm sửa sai, chỉnh đốn những sai lạc đó, theo đúng vai trò “DDối trọng của Nhà nước” như vừa ghi ở trên đây.
Cụ thể là trong các công tác phát triển cộng đồng, thì Nhà nước và Nhân dân cùng hợp tác sát cánh với nhau để lo việc cải thiện môi trường vật chất cũng như tinh thần của xã hội. Chính quyền ở các cấp hạ tầng cơ sở như khóm, ấp, khu phố, thị trấn nhỏ thì càng gần gũi thân thương với dân chúng địa phương; nhờ vậy mà dễ có tình liên đới xã hội giữa các thành viên trong một cộng đồng địa phương mà hầu hết mọi người đều quen biết, gắn bó thân mật với nhau. Trong xã hội cổ truyền VN xưa, nhiều công việc làng nước được bàn thảo trong các cuộc hội họp nơi đình làng được coi như là một thứ “trung tâm cộng đồng” (community center). Tại nơi đó, người dân được thoải mái giải bày ý kiến của mình trong bầu không khí thân mật giữa những bà con quen biết trong xóm làng, dưới sự khuyến khích điều khiển của các bậc tôn trưởng vốn có được uy tín và kính trọng của toàn thể dân làng. Mà tiếc rằng từ hồi 1945 , với cơn say sưa “cách mạng chuyên chính triệt để”, người cộng sản đã phá bỏ mọi cơ sở vật chất như miếu đền, đình chùa và họ cũng xóa bỏ luôn tầng lớp lãnh đạo tinh thần nơi các cộng đồng nông thôn mà cha ông chúng ta đã phải mất nhiều thế hệ mới xây dựng nên được. Và rõ rệt là các cán bộ do đảng cộng sản đào tạo rèn luyện trong tinh thần “hận thù giai cấp” theo chủ thuyết Mác Lê, thì họ đã không thể nào có được sự quý trọng và tín nhiệm nơi tâm hồn của lớp quần chúng nhân dân, thật là khác xa với các vị tôn trưởng trong xã hội truyền thống thủa xưa của cha ông chúng ta. Nền chuyên chính vô sản chỉ cai trị bằng bạo lực, bằng sự cưỡng bức, do đó mà không thể nào thu phục được nhân tâm, không thể thuyết phục được đa số quần chúng phấn khởi tham gia nhập cuộc vào công cuộc xây dựng cụ thể, tích cực ngay tại các đơn vị hạ tầng cơ sở ở xóm làng như xưa kia cha ông chúng ta đã thực hiện được.
Trong lãnh vực giáo dục, thì các tổ chức như Hướng đạo, Thanh niên thiện chí, sinh viên Phật tử, sinh viên Công giáo v.v… cũng đóng góp thật hiệu quả để bổ túc cho sự trau dồi về đức dục cũng như thể lực của giới thanh thiếu niên trong nước ta. Các cơ sở từ thiện nhân đạo như Hội Hồng thập tự, Hội Từ thiện bác ái của các Tôn giáo là một bổ túc thiết yếu cho Bộ Xã hội, mà không một chính quyền nào lại có thể đánh giá nhẹ và xem thường được.
Mặt khác, về vai trò làm “ddối trọng” đối với Nhà nước, thì XHDS gồm mọi tổ chức phi chính phủ (NGO = non-governmental organisations), như các hội thiện nguyện, các tổ chức tôn giáo, các hội đoàn văn hóa xã hội v. v… phải luôn có thái độ cảnh giác trước những lạm dụng quyền thế, những vi phạm nhân quyền, những sai trái của các cán bộ nhà nước và lại phải có sự dũng cảm để đưa ra trước công luận các hành vi sai trái lạm quyền đó để bắt buộc được Nhà nước phải tìm cách sửa sai điều chỉnh lại theo đúng kỷ cương phép nước. Về mặt này, các cơ quan truyền thông báo chí đóng một vai trò cực kỳ quan trọng để chuyển tải những thông tin trung thực có ích lợi cho cộng đồng, cũng như đóng góp vào việc tạo được dư luận quần chúng đủ sức mạnh làm áp lực với Nhà nước phải sửa sai điều chỉnh kịp thời đối với các hành vi sai trái do các cán bộ chính quyền gây ra.
Cái vai trò “Kiểm soát và Lập lại Quân bình” (Check and Balance) thường được xử dụng tại Quốc hội Mỹ cũng gợi ý cho các đoàn thể nhân dân có nhiệm vụ tham gia thúc đẩy những vị Đại diện của mình phải kiểm soát, canh chừng Nhà nước trong việc thực thi đường lối chính sách quốc gia theo đúng tinh thần của Hiến pháp và Luật pháp, chứ không thể khoán trắng cho Hành pháp cứ tự tung tự tác làm theo ý riêng của mình mà được.
Nói vắn tắt lại, XHDS đòi hỏi khối quần chúng nhân dân phải tham gia tích cực hơn nữa trong mọi khía cạnh sinh hoạt xã hội . Đó mới chính là sự thực hiện được một nền “Dân chủ Tham gia” (Participatory Democracy) mà từ ít lâu nay đã có nhiều thức giả trong giới hàn lâm đại học xướng xuất kêu gọi.
Tại quê hương Việt nam chúng ta, thì nhất định là không còn bao lâu nữa chế độ độc tài toàn trị của đảng cộng sản hiện nay sẽ phải nhường chỗ cho một chế độ dân chủ, tự do và nhân ái thực sự. Đến lúc đó, thì nhân dân chúng ta sẽ có đủ điều kiện để phục hồi và củng cố lại cái Xã hội Dân sự cho thật phù hợp với ý nguyện của đại đa số nhân dân và khôi phục lại được cái truyền thống nhân bản, nhân ái của cha ông chúng ta, mà cũng đồng thời tiếp thu được trào lưu tiến bộ về Tự do, Dân chủ và Nhân quyền của thế giới hiện đại trong thế kỷ 21 này .
Đó không phải là một điều mơ ước viễn vông, mà lại chính là điều chúng ta có thể thực hiện được trong tầm tay với của mình, trong những năm đầu của kỷ nguyên 21 này vậy.
Westminster, California tháng 10, 2007
Send comment
