Cựu Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela, 94 tuổi, đang trong tình trạng sức khoẻ nguy kịch từ ba tuần qua. Bước vào những thời gian cuối của đời người, khi ra đi, ông sẽ để lại cho thế giới sự cảm phục và nhiều bài học.
Là biểu tượng của sự quyết tâm chống kỳ thị, đòi bình quyền cho nhân dân Nam Phi qua một cuộc tranh đấu kéo dài, với giá ông đã phải trả là gần ba thập niên trong các nhà tù.
Nam Phi nổi tiếng sản xuất nhiều vàng, kim cương và là quốc gia phát triển nhất châu Phi. Đất nước này thời apartheid có hơn 30 triệu dân, đa số da đen, người da trắng chỉ chiếm 14% nhưng nắm hết mọi quyền chính trị.
Đại diện cho African National Congress (ANC), Nelson Mandela được bầu chọn làm tổng thống Nam Phi năm 1994 sau khi đảng này nhận được 63% số phiếu trong một cuộc tổng tuyển cử tự do dân chủ có sự tham dự của mọi sắc dân, nhiều đảng chính trị. Ông là tổng thống da đen đầu tiên sau khi chính sách kỳ thị chủng tộc – apartheid – được bãi bỏ và những cải cách chính trị tại Nam Phi được ban hành.
Đến năm 1990 ANC vẫn bị đặt ngoài vòng pháp luật và Nelson Mandela còn ở trong tù. Tháng 2-1990 Tổng thống F.W. de Klerk mới ký lệnh cho ANC được công khai hoạt động và trả tự do cho Nelson Mandela sau 27 năm giam tù vì tranh đấu chống kỳ thị mầu da, chống đàn áp và đòi bình quyền cho người da đen, có những lúc với chủ trương bạo động. Sau khi ra tù ông đã chọn đường lối hoà giải để giải quyết những vấn đề chính trị sắc tộc của Nam Phi.
ANC thường được biết đến là một phong trào với mục đích giải phóng Nam Phi khỏi ách cai trị của người da trắng. Ra đời từ năm 1912, hoạt động cho đến năm 1961 thì chính thức bị cấm vì có những lãnh đạo chủ trương bạo động qua phá hoại, khủng bố, chiến tranh du kích, phát động cách mạng mở rộng và nhất quyết đòi đuổi người da trắng ra khỏi Nam Phi.
Là người trong ban lãnh đạo ANC, Mandela đã bị chính quyền qui kết nhiều tội, bao gồm “phản quốc”, “phá hoại” và “tiến hành lật đổ chính phủ”.
Nelson Mandela sinh ngày 18-7-1918, khi đó Liên hiệp Nam Phi đã thành hình và có quyền tự trị nhưng vẫn đặt dưới sự bảo hộ của Vương quốc Anh với chính quyền do người da trắng nắm giữ.
Chính quyền Nam Phi với chủ trương kỳ thị sắc tộc – apartheid – đã có những chính sách không cho người da đen làm một số công việc, phải sống trong những khu vực dành riêng (township), không được kết hôn với người da trắng, không được dùng tiện nghi công cộng chung với người da trắng, không được làm chủ căn nhà, không được quyền bầu cử hay ứng cử.
Gia đình Nelson Mandela thuộc dòng hoàng tộc Thembu. Sinh ở làng Qumu, là con của một trưởng tộc, được đặt tên “Rolihlahla” có nghĩa “người tự chuốc rắc rối vào thân”. Tuổi thơ của Mandela cũng như bao đứa trẻ khác là thích nô đùa nơi đồng quê, trông nom gia súc, lội sông, tắm suối.
Mồ côi cha từ thuở niên thiếu, ông sống với gia đình chú bác và được học hành để chuẩn bị làm cố vấn cho trưởng tộc, với tương lai nối nghiệp cha. Những bài học đầu tiên về dân chủ ông học được là qua sinh hoạt bộ tộc, nơi mọi người đều có quyền phát biểu dù đó là một binh lính, bác sĩ hay một nông dân, người bán hàng.
Sau khi tốt nghiệp phổ thông từ một trường đạo của giáo sĩ tin lành ở Healdtown, năm 1938 Mandela theo học Đại học Fort Hare. Ở đó ông hoạt động chính trị sinh viên, tham gia tẩy chay bầu cử nên bị đuổi học.
Ông lên Johannesburg học luật. Sau khi tốt nghiệp, năm 1942 ông và một người bạn mở văn phòng ở thủ đô, là công ty luật đầu tiên do người da đen làm chủ, chuyên bênh vực cho quyền lợi của dân da đen.
Năm 1944 ông gia nhập ANC và khởi xướng thành lập tổ chức Liên hiệp Thanh niên cho phong trào. Năm 1950 ông được bầu vào ủy ban điều hành ANC.
Là lãnh đạo của phong trào, năm 1956 Mandela và cả trăm đồng chí đã bị buộc tội phản quốc. Vụ xử án kéo dài 5 năm, cuối cùng ông và các đồng chí được tuyên bố vô tội. Thời gian đó đem lại cho Mandela nhiều điều không vui, ông không được hành nghề luật và người vợ đầu cũng đã bỏ đi.
Sau vụ án, ANC bị cấm hoạt động vì thế ông phải sống lẩn trốn, nhưng vẫn tiếp tục tranh đấu trong bí mật đòi hỏi sửa đổi hiến pháp, cải cách chính trị cho mọi công dân được quyền bình đẳng.
Không được công khai hoạt động tại Nam Phi, nhiều lãnh đạo của tổ chức đã ra nước ngoài tìm sự yểm trợ quốc tế cho phong trào. Năm 1962 ông bị bắt, bị buộc tội “rời nước bất hợp pháp” và “khích động nổi loạn” và bị xử án 5 năm tù.
Tự biện minh trước toà, Nelson Mandela phát biểu: “Tôi bị kết án, theo luật, là một tội phạm, không phải vì những gì tôi đã làm mà vì những gì tôi đại diện.”.
ANC từ năm 1961 đã lập ra một phân bộ riêng gọi là Umkhonto we Sizwe, có nghĩa là “Mũi nhọn của Quốc gia”, hoạt động với chủ trương bạo động chống chính quyền.
Năm 1964, một lần nữa Mandela và thành phần lãnh đạo phong trào bị cáo buộc “phá hoại” và “có kế hoạch lật đổ nhà nước” trong vụ án Rivonia. Ông và tám lãnh đạo của ANC bị kết án tù chung thân.
Nelson Mandela đã phải trải qua 27 năm trong các nhà tù Nam Phi, từ Robben Island, Pollsmoor đến Victor Verster.
Với quyết tâm và hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn cho Nam Phi, ông đã dành thời gian trong tù để truyền đạt ước vọng tự do, niềm tin vào sự bình đẳng “mỗi người dân một lá phiếu” cho những tù nhân trẻ bị bắt giam vì chống đối chính quyền. Nhà tù Robben Island nơi ông trải qua 18 năm bị giam cầm và lao động cực khổ được những nhà tranh đấu gọi là “Đại học Mandela”.
Thập niên 1980 nổi lên nhiều vụ biểu tình, nổi loạn và đình công lớn với cả triệu người tham gia. Hàng vạn người bị bắt giữ mà không hề xét xử. Chính quyền của Tổng thống P.W. Botha ban bố tình trạng an ninh khẩn trương, dùng vũ khí tấn công vào những khu dân cư da đen làm nhiều người chết.
Hội đồng Bảo an Liên Hiệp quốc ra quyết nghị cấm vận vũ khí đối với Nam Phi.
Nhiều lãnh đạo quốc gia, đại diện các tổ chức quốc tế kêu gọi Nam Phi bãi bỏ chính sách kỳ thị, trả tự do cho Nelson Mandela. Quốc hội Hoa Kỳ ban hành đạo luật trừng phạt kinh tế đối với Nam Phi. Công ty lớn của nhiều quốc gia rút đầu tư để tạo sức ép.
Thập niên 1980, sân trường đại học Mỹ thường có biểu tình chống chính sách apartheid.
Trong chuyến viếng thăm Nam Phi vừa qua, Tổng thống Barack Obama và gia đình đã ra đảo viếng nhà tù Robben nơi giam Mandela nhiều năm.
Nói chuyện với sinh viên Đại học Cape Town hôm 30-6-2013, Tổng thống Barack Obama nhắc đến sự kiện khi còn là sinh viên ở California ông đã tham gia biểu tình ủng hộ dân Nam Phi và biết đến tù nhân Madila, là tên người châu Phi dùng để gọi Nelson Mandela.
Phản đối quốc tế và quyết tâm tranh đấu của người dân đã buộc chính quyền Nam Phi phải nhượng bộ, đáp ứng những đòi hỏi của ANC.
Sau khi được trả tự do vào đầu năm 1990, mùa hè Nelson Mandela đi thăm một số quốc gia, trong đó có Hoa Kỳ, để cám ơn lãnh đạo và công dân các nước đã luôn nghĩ đến dân tộc Nam Phi và đòi tự do cho ông.
Tại những thành phố lớn ở Mỹ từ New York, Atlanta qua Los Angeles, Oakland ông đã được nhiều vạn người nghênh đón trong vòng bảo vệ an ninh chặt chẽ vì sợ có kẻ muốn ám sát. Sau lãnh tụ dân quyền da đen người Mỹ là Mục sư Martin Luther King Jr., Nelson Mandela là người da đen thứ nhì đã thu hút được cảm tình của dân chúng Mỹ.
Ông kêu gọi các nước tiếp tục biện pháp trừng phạt kinh tế cho đến khi có những cải cách chính trị thực sự để đem đến sự bình đẳng cho người dân Nam Phi.
Về nước, Nelson Mandela, đại diện cho ANC, và Tổng thống F.W. de Klerk đã thương thảo và đưa ra những chính sách hoà giải, cải cách chính trị. Năm 1993 Mandela và de Klerk được trao giải Nobel Hoà bình.
Tháng 4-1994 Nelson Mandela được bầu chọn làm tổng thống da đen đầu tiên cho Nam Phi. Ông lãnh đạo Nam Phi một nhiệm kỳ cho đến năm 1999.
Tháng 11-2009, Đại hội đồng Liên Hiệp quốc đã biểu quyết chọn ngày 18-7, ngày sinh của ông, là “Mandela Day” để ghi nhớ những đóng góp của ông cho hoà bình thế giới.
Tại nhiều thành phố như London ở Anh quốc, Caracus ở Venezuela, Rio de Janeiro ở Brazil, New York và Oakland ở Mỹ nay có những con đường, công viên mang tên Mandela.
Trong chuyến công du châu Phi vừa qua, Tổng thống Barack Obama đã gọi Nelson Mandela là một anh hùng.
Tại Đại học Cape Town, Tổng thống Mỹ phát biểu: “Tinh thần của Mandela không bao giờ có thể bị giam hãm” và ca ngợi những tiến bộ của Nam Phi, vì trong hai thập niên qua, đây là nơi mà “một tù nhân có thể trở thành tổng thống”.
Cuộc đời của Nelson Mandela không chỉ là biểu tượng tranh đấu cho sự bình đẳng, chống áp bức mà còn là biểu tượng của hy vọng và hoà giải.
© 2013 Buivanphu.wordpress.com
Là biểu tượng của sự quyết tâm chống kỳ thị, đòi bình quyền cho nhân dân Nam Phi qua một cuộc tranh đấu kéo dài, với giá ông đã phải trả là gần ba thập niên trong các nhà tù.
Nam Phi nổi tiếng sản xuất nhiều vàng, kim cương và là quốc gia phát triển nhất châu Phi. Đất nước này thời apartheid có hơn 30 triệu dân, đa số da đen, người da trắng chỉ chiếm 14% nhưng nắm hết mọi quyền chính trị.
Đại diện cho African National Congress (ANC), Nelson Mandela được bầu chọn làm tổng thống Nam Phi năm 1994 sau khi đảng này nhận được 63% số phiếu trong một cuộc tổng tuyển cử tự do dân chủ có sự tham dự của mọi sắc dân, nhiều đảng chính trị. Ông là tổng thống da đen đầu tiên sau khi chính sách kỳ thị chủng tộc – apartheid – được bãi bỏ và những cải cách chính trị tại Nam Phi được ban hành.
Đến năm 1990 ANC vẫn bị đặt ngoài vòng pháp luật và Nelson Mandela còn ở trong tù. Tháng 2-1990 Tổng thống F.W. de Klerk mới ký lệnh cho ANC được công khai hoạt động và trả tự do cho Nelson Mandela sau 27 năm giam tù vì tranh đấu chống kỳ thị mầu da, chống đàn áp và đòi bình quyền cho người da đen, có những lúc với chủ trương bạo động. Sau khi ra tù ông đã chọn đường lối hoà giải để giải quyết những vấn đề chính trị sắc tộc của Nam Phi.
ANC thường được biết đến là một phong trào với mục đích giải phóng Nam Phi khỏi ách cai trị của người da trắng. Ra đời từ năm 1912, hoạt động cho đến năm 1961 thì chính thức bị cấm vì có những lãnh đạo chủ trương bạo động qua phá hoại, khủng bố, chiến tranh du kích, phát động cách mạng mở rộng và nhất quyết đòi đuổi người da trắng ra khỏi Nam Phi.
Là người trong ban lãnh đạo ANC, Mandela đã bị chính quyền qui kết nhiều tội, bao gồm “phản quốc”, “phá hoại” và “tiến hành lật đổ chính phủ”.
Nelson Mandela sinh ngày 18-7-1918, khi đó Liên hiệp Nam Phi đã thành hình và có quyền tự trị nhưng vẫn đặt dưới sự bảo hộ của Vương quốc Anh với chính quyền do người da trắng nắm giữ.
Chính quyền Nam Phi với chủ trương kỳ thị sắc tộc – apartheid – đã có những chính sách không cho người da đen làm một số công việc, phải sống trong những khu vực dành riêng (township), không được kết hôn với người da trắng, không được dùng tiện nghi công cộng chung với người da trắng, không được làm chủ căn nhà, không được quyền bầu cử hay ứng cử.
Gia đình Nelson Mandela thuộc dòng hoàng tộc Thembu. Sinh ở làng Qumu, là con của một trưởng tộc, được đặt tên “Rolihlahla” có nghĩa “người tự chuốc rắc rối vào thân”. Tuổi thơ của Mandela cũng như bao đứa trẻ khác là thích nô đùa nơi đồng quê, trông nom gia súc, lội sông, tắm suối.
Mồ côi cha từ thuở niên thiếu, ông sống với gia đình chú bác và được học hành để chuẩn bị làm cố vấn cho trưởng tộc, với tương lai nối nghiệp cha. Những bài học đầu tiên về dân chủ ông học được là qua sinh hoạt bộ tộc, nơi mọi người đều có quyền phát biểu dù đó là một binh lính, bác sĩ hay một nông dân, người bán hàng.
Sau khi tốt nghiệp phổ thông từ một trường đạo của giáo sĩ tin lành ở Healdtown, năm 1938 Mandela theo học Đại học Fort Hare. Ở đó ông hoạt động chính trị sinh viên, tham gia tẩy chay bầu cử nên bị đuổi học.
Ông lên Johannesburg học luật. Sau khi tốt nghiệp, năm 1942 ông và một người bạn mở văn phòng ở thủ đô, là công ty luật đầu tiên do người da đen làm chủ, chuyên bênh vực cho quyền lợi của dân da đen.
Năm 1944 ông gia nhập ANC và khởi xướng thành lập tổ chức Liên hiệp Thanh niên cho phong trào. Năm 1950 ông được bầu vào ủy ban điều hành ANC.
Tác phẩm với những bài viết và phát biểu của Nelson Mandela. (ảnh Bùi Văn Phú)
ANC chủ trương chống lại chính sách kỳ thị bằng những cuộc tẩy chay, đình công, bất tuân dân sự và cả những biện pháp bạo động như đặt bom, phá hoại khi chính sách kỳ thị ngày một trở nên khắc khe và chính quyền đã dùng vũ khí để trấn áp những người biểu tình.Là lãnh đạo của phong trào, năm 1956 Mandela và cả trăm đồng chí đã bị buộc tội phản quốc. Vụ xử án kéo dài 5 năm, cuối cùng ông và các đồng chí được tuyên bố vô tội. Thời gian đó đem lại cho Mandela nhiều điều không vui, ông không được hành nghề luật và người vợ đầu cũng đã bỏ đi.
Sau vụ án, ANC bị cấm hoạt động vì thế ông phải sống lẩn trốn, nhưng vẫn tiếp tục tranh đấu trong bí mật đòi hỏi sửa đổi hiến pháp, cải cách chính trị cho mọi công dân được quyền bình đẳng.
Không được công khai hoạt động tại Nam Phi, nhiều lãnh đạo của tổ chức đã ra nước ngoài tìm sự yểm trợ quốc tế cho phong trào. Năm 1962 ông bị bắt, bị buộc tội “rời nước bất hợp pháp” và “khích động nổi loạn” và bị xử án 5 năm tù.
Tự biện minh trước toà, Nelson Mandela phát biểu: “Tôi bị kết án, theo luật, là một tội phạm, không phải vì những gì tôi đã làm mà vì những gì tôi đại diện.”.
ANC từ năm 1961 đã lập ra một phân bộ riêng gọi là Umkhonto we Sizwe, có nghĩa là “Mũi nhọn của Quốc gia”, hoạt động với chủ trương bạo động chống chính quyền.
Năm 1964, một lần nữa Mandela và thành phần lãnh đạo phong trào bị cáo buộc “phá hoại” và “có kế hoạch lật đổ nhà nước” trong vụ án Rivonia. Ông và tám lãnh đạo của ANC bị kết án tù chung thân.
Nelson Mandela đã phải trải qua 27 năm trong các nhà tù Nam Phi, từ Robben Island, Pollsmoor đến Victor Verster.
Với quyết tâm và hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn cho Nam Phi, ông đã dành thời gian trong tù để truyền đạt ước vọng tự do, niềm tin vào sự bình đẳng “mỗi người dân một lá phiếu” cho những tù nhân trẻ bị bắt giam vì chống đối chính quyền. Nhà tù Robben Island nơi ông trải qua 18 năm bị giam cầm và lao động cực khổ được những nhà tranh đấu gọi là “Đại học Mandela”.
Thập niên 1980 nổi lên nhiều vụ biểu tình, nổi loạn và đình công lớn với cả triệu người tham gia. Hàng vạn người bị bắt giữ mà không hề xét xử. Chính quyền của Tổng thống P.W. Botha ban bố tình trạng an ninh khẩn trương, dùng vũ khí tấn công vào những khu dân cư da đen làm nhiều người chết.
Hội đồng Bảo an Liên Hiệp quốc ra quyết nghị cấm vận vũ khí đối với Nam Phi.
Nhiều lãnh đạo quốc gia, đại diện các tổ chức quốc tế kêu gọi Nam Phi bãi bỏ chính sách kỳ thị, trả tự do cho Nelson Mandela. Quốc hội Hoa Kỳ ban hành đạo luật trừng phạt kinh tế đối với Nam Phi. Công ty lớn của nhiều quốc gia rút đầu tư để tạo sức ép.
Thập niên 1980, sân trường đại học Mỹ thường có biểu tình chống chính sách apartheid.
Trong chuyến viếng thăm Nam Phi vừa qua, Tổng thống Barack Obama và gia đình đã ra đảo viếng nhà tù Robben nơi giam Mandela nhiều năm.
Nói chuyện với sinh viên Đại học Cape Town hôm 30-6-2013, Tổng thống Barack Obama nhắc đến sự kiện khi còn là sinh viên ở California ông đã tham gia biểu tình ủng hộ dân Nam Phi và biết đến tù nhân Madila, là tên người châu Phi dùng để gọi Nelson Mandela.
Mandela Parkway ở Oakland, California. (ảnh Bùi Văn Phú)
Thời đó, sinh viên từ Long Beach, Los Angeles lên đến San Francisco, Berkeley thường xuyên xuống đường phản đối chế độ apartheid. Các thành phố Oakland, Berkeley và San Francisco đã biểu quyết thông qua luật rút quỹ đầu tư khỏi những công ty giao thương với Nam Phi. Công nhân bến cảng Oakland từ chối bốc rỡ hàng nhập vào Mỹ từ nước này.Phản đối quốc tế và quyết tâm tranh đấu của người dân đã buộc chính quyền Nam Phi phải nhượng bộ, đáp ứng những đòi hỏi của ANC.
Sau khi được trả tự do vào đầu năm 1990, mùa hè Nelson Mandela đi thăm một số quốc gia, trong đó có Hoa Kỳ, để cám ơn lãnh đạo và công dân các nước đã luôn nghĩ đến dân tộc Nam Phi và đòi tự do cho ông.
Tại những thành phố lớn ở Mỹ từ New York, Atlanta qua Los Angeles, Oakland ông đã được nhiều vạn người nghênh đón trong vòng bảo vệ an ninh chặt chẽ vì sợ có kẻ muốn ám sát. Sau lãnh tụ dân quyền da đen người Mỹ là Mục sư Martin Luther King Jr., Nelson Mandela là người da đen thứ nhì đã thu hút được cảm tình của dân chúng Mỹ.
Ông kêu gọi các nước tiếp tục biện pháp trừng phạt kinh tế cho đến khi có những cải cách chính trị thực sự để đem đến sự bình đẳng cho người dân Nam Phi.
Về nước, Nelson Mandela, đại diện cho ANC, và Tổng thống F.W. de Klerk đã thương thảo và đưa ra những chính sách hoà giải, cải cách chính trị. Năm 1993 Mandela và de Klerk được trao giải Nobel Hoà bình.
Tháng 4-1994 Nelson Mandela được bầu chọn làm tổng thống da đen đầu tiên cho Nam Phi. Ông lãnh đạo Nam Phi một nhiệm kỳ cho đến năm 1999.
Tháng 11-2009, Đại hội đồng Liên Hiệp quốc đã biểu quyết chọn ngày 18-7, ngày sinh của ông, là “Mandela Day” để ghi nhớ những đóng góp của ông cho hoà bình thế giới.
Tại nhiều thành phố như London ở Anh quốc, Caracus ở Venezuela, Rio de Janeiro ở Brazil, New York và Oakland ở Mỹ nay có những con đường, công viên mang tên Mandela.
Trong chuyến công du châu Phi vừa qua, Tổng thống Barack Obama đã gọi Nelson Mandela là một anh hùng.
Tại Đại học Cape Town, Tổng thống Mỹ phát biểu: “Tinh thần của Mandela không bao giờ có thể bị giam hãm” và ca ngợi những tiến bộ của Nam Phi, vì trong hai thập niên qua, đây là nơi mà “một tù nhân có thể trở thành tổng thống”.
Cuộc đời của Nelson Mandela không chỉ là biểu tượng tranh đấu cho sự bình đẳng, chống áp bức mà còn là biểu tượng của hy vọng và hoà giải.
© 2013 Buivanphu.wordpress.com
Gửi ý kiến của bạn
