Brexit và tình trạng quân bình quyền lực

Năm 1973 Anh đã tham gia vào một thể chế mà sau này đã trở thành Liên Âu. Vào ngày 23 tháng 6 năm nay, Anh sẽ tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý về việc liệu có nên ra đi hay không. Anh có phải đi không?

Các cuộc thăm dò dư luận hiện tại cho thấy là giới cử tri bị phân tán quá mức. Thủ tướng Anh David Cameron cho rằng những nhượng bộ mà ông đã giành được từ các nước đối tác của Anh trong Liên Âu sẽ xoa dịu mối quan tâm của dân chúng về tình trạng mất chủ quyền đối với Brussels và  dòng người lao động nước ngoài đến từ Đông Âu. Nhưng Đảng Bảo thủ của Cameron và nội các của ông đang chia rẽ nặng nề, trong khi thị trưởng của thành phố Luân Đôn, Boris Johnson, người có thái độ mị dân, đã tham gia vào giới ủng hộ việc ra đi của Anh.

Vấn đề các chi phí và lợi ích về vai trò thành viên của Anh trong Liên Âu cũng làm phân hoá giới báo chí Anh. Nhiều ấn phẩm dành cho giới bình dân hỗ trợ cho việc ra đi, trong khi báo chí tài chính cổ suý cho vai trò thành viên của Anh được tiếp tục. Lấy ví dụ như Tạp chí The Economist chỉ ra rằng có khoảng 45% hàng xuất khẩu của Anh nhập vào các nước khác trong Liên Âu, và bầu không khí đàm phán về một thỏa thuận thương mại sau việc ra đi dường như sẽ bị cô động.

Hơn nữa, đối với các nước không phải là thành viên như Na Uy và Thụy Sĩ, Liên Âu đã làm rõ là các nước này có thể có quyền thâm nhập toàn diện vào thị trường chung chỉ khi nào họ chấp nhận hầu hết các luật lệ, bao gồm cả quyền di chuyển tự do của con người, và đóng góp cho ngân sách Liên Âu. Nói cách khác, một nước Anh bên ngoài Liên Âu sẽ đạt được "chủ quyền" một số rất ít; trái lại, Anh sẽ mất đi quyền bỏ phiếu và gây ảnh hưởng của mình về các điều khoản của việc tham gia vào thị trường chung. Trong khi đó, các trung tâm tài chính cạnh tranh như Paris và Frankfurt sẽ nắm cơ hội để thiết lập các quy tắc mà có thể giúp họ giành phần thắng trong khi kinh doanh với Luân Đôn.

Các biến chuyển khác là về mặt chính trị: sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc ở Scotland và của việc ra đi ảnh hưởng về sự tồn tại của Vương quốc Anh. Trong năm 2014, trong cuộc trưng cầu dân ý, Scotland đã bỏ phiếu để ở lại Anh; nhưng người theo chủ nghiã dân tộc giành được gần như tất cả các ghế của Scotland trong cuộc tổng tuyển cử tám tháng sau đó. Quan điểm của Scotland hỗ trộ nhiều cho châu Âu hơn là cho Anh, nhiều người tin rằng việc ra đi sẽ dẫn đến một cuộc trưng cầu khác về tinh trạng độc lập. Cameron có thể được nhớ đến như là thủ tướng, người đã giúp phá vỡ Anh (và có thể là Châu Âu).

Tại Hoa Kỳ, chính quyền của Tổng thống Barack Obama đã tuyên bố rõ ràng về niềm tin của mình rằng Anh và châu Âu cả hai đoàn kết sẽ mạnh hơn. Ảo tưởng về một mối quan hệ đặc biệt với Mỹ thay thế ảnh hưởng của châu Âu là nhầm lẫn. Nhưng dân Anh sẽ cân nhắc liệu xem có nên hỗ trợ việc ra đi chăng, và khi có bàn tay can thiệp của Mỹ trong một quy mô có thể gây phản tác dụng.

Đồng thời, theo lời của Douglas Alexander, cựu ngoại trưởng trong bóng tối thuộc Đảng Lao Động, thì "kể từ khi kết thúc Thế chiến thứ II, Mỹ đã vận hành một hệ thống trật tự quốc tế được xây dựng trên một Liên minh Xuyên Đại Tây Dương mạnh mẽ, ổn định, thể chế này được hỗ trợ bởi hai cột trụ là Liên Minh Phòng Thủ Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Liên Âu (EU). Nếu Anh rời khỏi Liên Âu, một đồng minh thân cận nhất của Mỹ sẽ được đẩy ra ngoài lề ... và toàn bộ dự án châu Âu có nguy cơ tan rã ở thời vào một thời điểm mà phương Tây đang đứng trước các đe dọa mới về kinh tế và an ninh." Đó không phải là chuyện ngạc nhiên khi điện Kremlin của Vladimir Putin sẽ chào đón việc ra đi của Anh và can thiệp vào trong chính trị nội bộ của các nước châu Âu để cố làm cho Liên Âu suy yếu.

Những hậu quả địa chính trị của việc ra đi của Anh có thể không thể hiện ngay. Liên Âu có thể thậm chí tạm thời gắn bó nhau. Nhưng ý nghĩa về sứ mệnh của châu Âu và quyền lực mềm về sự thu hút của Châu Âu bị thiệt hại. Bảo đảm sự ổn định tài chính và giải quyết vấn đề di dân sẽ càng nhiều khó khăn hơn  

Ngoài một sự hồi sinh về chủ trương ly khai của Scotland, trào lưu hướng nội của Anh trong những năm gần đây có thể tăng tốc. Và về lâu dài, các ảnh hưởng trên sự cân bằng quyền lực trong toàn cầu và một trật tự quốc tế tự do - trong đó Anh có một lợi ích quốc gia mạnh - sẽ là tiêu cực

Khi châu Âu hoạt động như một thực thể, châu Âu là nền kinh tế lớn nhất thế giới, và dân số có gần 500 triệu là lớn hơn nhiều nếu so với dân số của Mỹ 325 triệu. Châu Âu có một thị trường lớn nhất thế giới, chiếm 17 % trong thương mại thế giới, và chi phí với 50 % về viện trợ nước ngoài của thế giới. Châu Âu cũng có 27 trường đại học được xếp hạng đứng đầu trong 100 trên toàn thế giới, và các ngành công nghiệp sáng tạo đóng góp khoảng 7% GDP của các nước này. Thu nhập đầu người của Mỹ cao hơn, nhưng tính theo về nguồn nhân lực, công nghệ và xuất khẩu, thì châu Âu là một đồng đẳng kinh tế với Mỹ.

Xét về kinh phí quân sự, châu Âu đứng thứ hai chỉ sau Mỹ, chiếm 15% trong tổng số thế giới, so với 12 % đối với Trung Quốc và 5% đối với Nga. Tất nhiên, các con số đó gây lầm lạc, khi đứng trước tình trạng thiếu kết hợp quân sự của châu Âu. Pháp và Anh là hai nguồn lực chính của lực lượng viễn chinh châu Âu.

Các nguồn lực của Hoa Kỳ và châu Âu củng cố cho nhau. Đầu tư trực tiếp trong cả hai chiều hướng là cao hơn so với châu Á, và thương mại Mỹ-châu Âu là cân bằng hơn so với thương mại của Mỹ với châu Á. Ở cấp độ văn hóa, người Mỹ và người châu Âu chia xẻ với nhau về các giá trị dân chủ và nhân quyền nhiều hơn so với bất kỳ khu vực khác trên thế giới.

Đối mặt với một nước Trung Quốc đang trỗi dậy, một nước Nga đang suy tàn nhưng có khuynh hướng gây nguy cơ, và viễn cảnh của cuộc khủng hoảng kéo dài ở Trung Đông, hợp tác xuyên Thái Bình Dương sẽ rất quan trọng để duy trì một trật tự quốc tế tự do trong thời gian dài. Thừa nhận rằng việc ra đi của Anh, trong khi nó làm suy yếu cả châu Âu và Anh, dường như sẽ làm cho một hệ thống quốc tế mất trật tự, phải đảo ngược tình trạng quân bình tạo thuận lợi cho việc duy trì nguyên trạng.

***

Joseph S. Nye là cựu Phụ tá Bộ Trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ và Chủ tịch Ủy Ban Tình Báo Quốc Gia Hoa Kỳ, Giáo Sư Đại Học Harvard. Ông là tác giả Is the American Century Over?

Nguyên tác: Brexit and the Balance of Power

https://www.project-syndicate.org/commentary/brexit-global-balance-of-power-by-joseph-s--nye-2016-04

• Db Smith: Trên Quy Mô Lớn, Csvn Đàn Áp Tự Do Tôn Giáo
• Sinh Hoạt Cộng Đồng
• Cổ Phiếu Kỹ Nghệ TQ Lao Dốc Sau Vụ Bê Bối Chip Gián Điệp
• Tin Vắn Thế Giới