Y Học phân biệt giấc ngủ qua sự chuyển động của con ngươi trong tròng mắt. Khi ngủ, con ngươi măt xoay chuyển nhiều, đúng lúc chúng ta bị mộng mị và óc đang hoạt động mạnh. Trái lại, trong giấc ngủ bình thường (70-80%), mắt di chuyển chậm chạp và giây thần kinh giảm hoạt động trong cơ thể.
Giấc ngủ bình thường kéo dài 7 tiếng rưỡi đồng hồ mỗi ngày. Nhưng nếu ngủ không yên, sẽ cách quãng và ảnh hưởng nhiều tới sức khoẻ. Thiếu ngủ tất nhiên suy giảm công việc làm, không tập trung được trí óc, và mất khả năng liên hệ với những người xung quanh. Bệnh tật càng nặng thêm, gây nhiều triệu chứng thần kinh và tâm thần. Khó ngủ còn ngăn cản công việc học hành, gây tai nạn khi lái xe, và làm tính tình con người thay đổi.
Thiếu ngủ ban đêm là lý do chính gây bệnh ngủ nhiều ban ngày. Nhưng khó ngủ ban đêm cũng có thể do bệnh tật gây ra, nhất là loại bệnh thần kinh, bệnh tâm thần. Đôi khi do lề lối cá nhân sống bất bình thường. Cũng có thể tại thuốc uống khi trị bệnh, hoặc dùng nhiều caffeine trong cà-phê hay nicotine trong thuốc lá. Ngủ nhiều ban ngày là hậu quả của bệnh thiếu ngủ, của bệnh khó ngủ ban đêm, do bệnh ngáy nghẹt cuống họng khi ngủ, do bệnh chân dựt khi ngủ ban đêm, hoặc loại bệnh ngủ sau khi đánh thuốc mê (narcotics).
Nhiều thử nghiệm cho phép chúng ta tìm hiểu vì sao bị bệnh ngủ nhiều ban ngày. Phương pháp hiệu nghiệm nhất là đo đa diện điện đồ trong lúc ngủ (Polysomnography), rất hữu ích trong việc tìm hiểu và trị liệu nhiều chứng bệnh như sau: 1. ngủ ngáy nghẹt thở (sleep apnea), 2. chân đạp trong khi ngủ, 3. chân dật trong khi ngủ, hoặc 4. trong cơn ngủ thoảng qua (narcolepsy). Đây là phương pháp đo đa diện bao gồm: 1. đo điện trong đầu (EEG- Electroencephalography), 2. đo mắt xoay chuyển khi ngủ, 3. đo bắp thịt điện đồ (EMG-Electromyogram), 4. và đo điện tâm đồ (ECG). Đồng thời còn cho phép đo hơi thở qua miệng và mũi, đo bắp thịt bụng và ngực khi cử động, và đo dưỡng khí lúc thở. Thử nghiệm giúp bác sĩ chuyên môn xác định được từng giai đoạn khi ngủ và để coi giấc ngủ có yên không"
Kết quả thử nghiệm giúp truy tầm một số bệnh liên hệ tới giấc ngủ ban ngày. Những chứng bệnh được liệt kê như sau:
1. Ngủ ngáy nghẹt thở (apnea). Đây là loại bệnh rất nguy hiểm, biểu hiện chứng nghẹt phần trên của bộ máy hô hấp. Bệnh khó ngủ ban đêm cộng thêm thiếu dưỡng khí khi thở sẽ làm bệnh nhân mệt mỏi và thích ngủ nhiều ban ngày. Phần lớn bệnh nhân vừa ngáy lớn tiếng, vừa thở khó khăn như bị nghẹt từng cơn khi ngủ.
Ban ngày ngủ nhiều sẽ khiến lờ đờ khi lái xe, dễ gây tai nạn khi làm viêc hay lái xe, tính tình thay đổi, không nhận thức rõ ràng. Có khi còn thêm bệnh cao huyết áp, đau ngực, suy tim, phú thũng, hay thỉnh thoảng bị co thắt mạch máu. Đó là chưa kể bệnh bao tử ợ chua, dị ứng, đầu óc hay quên, thay đổi tính tình.
2. Chân đạp khi ngủ (leg symptoms). Chân bệnh nhân không nằm yên được khi ngủ (Restless legs syndrome) hoặc chân tay cựa quậy từng hồi khi ngủ (periodic limb movement disorders). Bệnh nhân không được yên giấc ban đêm và do đó ban ngày sẽ phải ngủ bù.
3. Bệnh ngủ thoảng qua (narcolepsy) không rõ nguyên nhân vì sao. Bệnh nhân rất khó ngủ. Bắp thịt đột nhiên bị yếu. Bệnh liên quan tới não bộ điều khiển, lúc thức lúc ngủ. Bệnh có thể do di truyền. Đôi khi trở nên trầm trọng, mất nhận thức, hay quên. Cuối cùng bệnh nhân chỉ thích ngủ ngày và bị mất việc làm trong sở dễ dàng!
4. Bệnh khó ngủ (REM sleep disorder): Khi ngủ mơ màng, nhưng bất thình lình tỉnh giấc gây náo loạn, đánh đấm, nguy hiểm cho những người xung quanh hay cho những người đang ngủ chung với mình. Đôi khi, người bệnh còn gây thương tích cho chính bản thân mình nữa. Bệnh nhân hay than phiền khó ngủ ban đêm, nhưng lại ngủ rất nhiều ban ngày. 85% là bệnh của đàn ông.
Bệnh khó ngủ REM có thể do trúng độc thuốc (monoamine oxidase inhibitors hay biperiden) hay khi cai rượu. Nhưng 60% không biết nguyên nhân vì đâu.
Bệnh khó ngủ do trường hợp kinh niên, sau khi bị tai biến mạch máu não, bị thương tích não, bướu, bệnh hay quên, bệnh Parkinson, v..v..
Tóm lại, tất cả những nguyên bênh trạng kể trên đều khiến bệnh nhân thích ngủ nhiều ban ngày. Cần gặp bác sĩ chuyên môn để xác định bệnh trạng và điều trị.
Sau đây là ít lời khuyên giúp bệnh nhân dễ ngủ:
- Chỉ lên giường ngủ khi vừa buồn ngủ.
- Cần thoải mái trước khi ngủ, thí dụ: tắm nước nóng, ăn lặt vặt chút đỉnh, uống ly sữa hâm nóng, hay đọc sách báo 10 phút.
- Tập thể dục thường xuyên. Nếu tập thể dục mạnh, phải tập 6 giờ trước khi ngủ. Nếu tập nhẹ, cần 4 tiếng trước khi đi ngủ.
- Không nên thay đổi giờ giấc lúc ăn cơm, uống thuốc, hay những hoạt động hang ngày.
- Nên ngủ và thức cùng giờ, ngay cả những ngày cuối tuần.
- Tránh caffeine 6 giờ trước khi đi ngủ.
- Tránh uống rượu buổi tối. Vì rượu sẽ làm khó ngủ, làm giấc ngủ không yên, và dễ thức giấc vào buổi sáng.
- Tránh dùng thuốc nhất là loại thuốc cảm có chất pseudoephedrine, hay thuốc giảm mập. Tránh chất kích thích như caffeine trong cà-phê, nicotine trong thuốc lá.
- Không hút thuốc lá trước khi đi ngủ.
- Nếu phải ngủ trưa, thì ráng ngủ mỗi ngày.
- Tránh dùng thuốc ngủ. Nếu bác sĩ cho thuốc ngủ, không nên dùng quá 3 tuần lễ để tránh quen thuốc. Không uống thuốc ngủ với rượu.
- Không ăn cơm no quá trước khi đi ngủ.
- Và sau hết, che màn cửa cho phòng ngủ ít ánh sáng, tránh ồn ào, và nhiệt độ phòng ngủ phải điều hòa.
(Ghi chú: Bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.; E-mail; [email protected]; Điện Thoại: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
