Một người y tá chăm sóc quan trọng tại Bệnh Viện Long Island Jewish Medical Center, một bộ phận của hệ thống Y Tế Northwell Health, là một trong những người Mỹ đầu tiên được chích thuốc ngừa Covid-19 hôm 14 tháng 12 năm 2020 tại Quận Queens của Thành Phố New York. (Photo Getty Images)
Trong vài tuần nay, sau khi các thuốc chích ngừa của Pfizer và Moderna đã được trao thẩm quyền sử dụng khẩn cấp, việc cung cấp thuốc chích ngừa có vẻ đã chậm lại so với dự đoán ban đầu. Sanjay Mishra, Điều Phối Viên Dự Án và là Khoa Học Gia tại Vanderbilt University Medical Center, Vanderbilt University có bài phân tích về vấn đề trì hoãn việc chích ngừa liều thứ hai có thể tạo nguy hiểm như thế nào. Bài đã được phổ biến trên trang mạng www.theconversation.com hôm 11 tháng 1 năm 2021. Việt Báo xin đăng bản dịch Việt của Thụy Âm để độc giả tường lãm.
*******
Các nhà chế tạo thuốc đang đối diện các thách thức trong việc sản xuất thuốc chích ngừa và xây dựng các hệ thống cung cấp để đáp ứng nhu cầu thuốc chích ngừa Covid-19. Pfizer có các mục tiêu sản xuất chậm hơn. Sự khan hiếm thuốc chích ngừa đã thúc đẩy các lời kêu gọi chiến lược giống như Band-Aid để kéo dài nguồn cung cấp bấp bênh.
Để bảo vệ càng nhiều người càng tốt từ Covid-19, các viên chức y tế của Anh Quốc đã chọn ưu tiên phân phối của liều thuốc chích ngừa đầu tiên tới nhiều người có thể -- bằng việc trì hoãn liều thuốc thứ hai của thuốc chích ngừa Covid Pfizer/BioNTech tới 12 tuần từ 3 tới 4 tuần được đề nghị. Tổng Thống đắc cử Biden muốn tung ra tất cả liều thuốc để tăng tốc chương trình chích ngừa – nguy hiểm là các nhà chế tạo thuốc chích ngừa đó sẽ không thể bổ sung nguồn cung cấp để bảo đảm rằng liều thuốc thứ nhì sẽ giao đúng thời hạn.
Các quyết định này đã mở ra một rạn nức giữa các chuyên gia bởi vì một số ủng hộ cho một liều thuốc chích ngừa duy nhất cho nhiều người có thể, trong khi những người khác muốn chích ngừa theo cách thức được sử dụng trong thời gian các thử nghiệm lâm sàng. Tại Hoa Kỳ chỉ khoảng 10 trong số 300 triệu liều được cam kết vào tháng 1 theo Operation Warp Speed thì thực sự có sẵn. Tuy nhiên, Cơ Quan FDA đã nhắc nhở cộng đồng y tế về sự quan trọng của việc nhận cả hai liều thuốc chích ngừa Covid-19 theo cách mà chúng được thử trong các thử nghiệm lâm sàng. FDA nói rằng không có tài liệu nào cho thấy hiệu quả của thuốc chích ngừa nếu liều thứ hai bị đình hoãn.
Tôi thích thú trong việc tranh luận bởi vì tôi phối hợp việc ghi danh quốc tế của các bệnh nhân mắc bệnh ung thư là những người đã được chẩn đoán bị Covid-19. Các bệnh nhân bị bệnh ung thư gần đây và trước đó có nguy cơ gấp hai lần tử vong từ Covid-19 hơn những người không có ung thư. Cơ Quan CDC đã không bao gồm các bệnh nhân ung thư hiện nay hay trước đây để gồm trong nhóm đầu của những người nhận thuốc chích ngừa Covid-19. Việc thay thế các liều thuốc chích ngừa có vẻ dễ điều chỉnh để kéo dài các nguồn cung bị hạn chế và cung cấp thuốc chích ngừa cho dân số dễ bị tổn thương hơn. Nhưng phải chăng đó là việc đúng để làm?
Thuốc chích ngừa là gì?
Thuốc chích ngừa Covid-19.
Thuốc chích ngừa giúp cho cơ thể con người cái nhìn thoáng qua về các vi khuẩn gây bệnh. Cái nhìn tổng quan này huấn luyện hệ thống miễn nhiễm để phát hiện các vi khuẩn thực sự. Các thuốc chích ngừa ban đầu, giống như thuốc chích ngừa bại liệt, chứa các vi khuẩn sống nhưng bị làm yếu đi. Những thuốc chích ngừa này cung cấp khả năng miễn nhiễm mạnh nhưng mang theo một nguy cơ bệnh nhỏ bởi vì ngay cả vi khuẩn bị làm yếu đi cũng có thể trở nên năng động và gây ra bệnh trong các trường hợp hiếm có.
Các thuốc chích ngừa hiện đại là an toàn bởi vì chúng ngày càng chỉ dựa vào các thành phần của vi khuẩn, gọi là kháng nguyên. Trong trường hợp của Covid-19, kháng nguyên là protein có gai nhọn mà có thể làm cho vi khuẩn SARS-CoV-2 vào các tế bào. Các loại thuốc chích ngừa Covid-19 phát triển dựa vào protein gai nhọn tổng hợp hay mã di truyền của nó.
FDA cho đến nay đã trao quyền sử dụng khẩn cấp cho 2 loại thuốc chích ngừa dựa vào mRNA, từ Moderna và Pfizer-BioNTech. Tại Anh Quốc, thuốc chích ngừa DNA được chế tạo bởi AstraZeneca cũng đã được cấp thẩm quyền sử dụng. 3 loại thuốc này cung cấp vật liệu di truyền mã hóa protein có gai nhọn vi khuẩn. Sau khi chích vào ở phần trên của cánh tay, các tế bào bắp thịt đọc các hướng dẫn di truyền và sử dụng chúng để cho protein gai nhọn có vi khuẩn trực tiếp vào cơ thể.
Nhược điểm đối với các loại thuốc chích ngừa mới, an toàn hơn này là một liều duy nhất gây phản ứng miễn nhiễm hiệu quả ít hơn thuốc chích ngừa vi khuẩn đã suy yếu và thường đòi hỏi chích ngừa nhiều lần để có miễn nhiễm hoàn toàn hơn. Nhiều loại thuốc chích ngừa cho con người hiện nay, như thuốc chống bệnh uốn ván, viêm gan B, sởi, bại liệt và HPV, đòi hỏi 2 liều: lầu đầu tạo hệ thống miễn nhiễm và liều thứ hai thúc đẩy phản ứng miễn nhiễm.
Hiệu quả của tất cả 3 loại thuốc chích ngừa Covid-19 được trao thẩm quyền sử dụng này được nghiên cứu trong các chế độ điều trị hai liều. Đối với thuốc chích ngừa Covid-19 của Pfizer-BioNTech, khoảng cách được nghiên cứu và chấp thuận là 21 ngày từ liều thứ nhất đến liều thứ hai. Đối với thuốc chích ngừa Covid-19 của Moderna, khoảng cách là 28 ngày. Đối với thuốc chích ngừa của AstraZeneca, khoảng cách là 28 ngày.
Điều gì sẽ xảy ra sau khi chích ngừa?
Thuốc chích ngừa hiệu quả nên tạo ra trí nhớ miễn dịch hợp lý tương đương hay tốt hơn những gì có được qua việc lây truyền bệnh tự nhiên – nhưng không gây ra bệnh. Để làm thế, sau khi bị truyền nhiễm lần đầu, từ thuốc chích ngừa hay truyền nhiễm tự nhiên, một loại tế bào bạch huyết gọi là tế bào B ngây thơ tạo ra các kháng thể như là hàng rào đầu tiên bảo vệ chống lại việc truyền nhiễm.
Các kháng thể đầu tiên này đạt tới mức cao điểm thường 4 tuần sau khi việc miễn nhiễm hóa lần đầu nhưng giảm đáng kể sau đó. Có ít kháng thể có nghĩa là nó có khả năng các thành phần vi khuẩn xâm nhập có thể thoát khỏi sự tiêu diệt. Như thế khả năng miễn nhiễm bảo vệ từ liều chích ngừa đầu hay chính thường không hiệu quả hay kéo dài thời gian lắm.
Sau khi bị truyền nhiễm lần đầu, một số tế bào B và loại tế bào bạch huyết khác được gọi là các tế bào T trở thành các tế bào “trí nhớ” để ghi nhớ kháng nguyên – trong trường hợp này là protein có gai nhọn. Trong trường hợp truyền nhiễm lần thứ hai và thúc đẩy bổ sung, các tế bào trí nhớ này nhanh chóng phản ứng để tạo ra nhiều kháng thể mạnh hơn có thể nhận dạng và bao vây vi khuẩn mục tiêu chặt chẽ. Các kháng thể được tạo ra bởi các tế bào trí nhớ sau liều thuốc bổ sung gia tăng nhanh chóng ở mức bảo vệ cao hơn và tồn tại lâu hơn hàng chục và hàng trăm lần.
Tại sao thời gian chích liều thứ hai quan trọng?
Người dân cao niên tại Florida xếp hàng chờ chích thuốc ngừa Covid-19. (nguồn: AP News)
Các thuốc chích ngừa mRNA, ngay sau khi liều thứ nhất, cung cấp việc bảo vệ tốt trên mức tối thiểu 50% cho loại thẩm quyền sử dụng khẩn cấp đối với các thuốc chích ngừa Covid-19 dựa trên các thử nghiệm lâm sàng. Nhưng hiệu quả của những thuốc chích ngừa này được thử nghiệm trong chế độ 2 liều.
Trong thời gian thử nghiệm thuốc chích ngừa của Pfizer-BioNTech, một người tham gia chích ngừa và 9 người đã nhận thuốc giả đã phát triển một trường hợp nghiêm trọng của Covid-19 sau khi chích liều thứ nhất. Điều này cho thấy rằng những người tham gia đã phát triển sự bảo vệ một phần 12 ngày đầu sau khi chích liều thứ nhất. Tuy nhiên, tất cả những người nhận thuốc chích ngừa cuối cùng đã nhận liều thứ hai của họ chỉ sau 9 ngày, như thế tài liệu không có nói bao lâu sự bảo vệ từ một liều duy nhất sẽ tồn tại.
Tương tự, đối với thử nghiệm thuốc chích ngừa của Moderna, có vẻ sự bảo vệ nào đó chống lại Covid-19 theo sau một liều; nhưng các tài liệu hạn chế không cung cấp đầy đủ thông tin về việc bảo vệ lâu dài sau 28 ngày sau khi chích chỉ một liều.
Trong sự thiếu vắng của chứng cử hậu thuẫn, không có gì dứt khoát có thể được bao gồm chiều sâu và chiều dài của sự bảo vệ sau khi chỉ chích một liều của các loại thuốc chích ngừa được trao thẩm quyền gần đây, hay việc chọn lựa giữa các khoảng cách được nghiên cứu và lâu dài hơn giữa các liều.
Trong khi hiệu quả của các thuốc chích ngừa Covid-19 của mRNA chống lại Covid-19 có triệu chứng đã vượt quá các dự đoán, các nhà nghiên cứu vẫn không biết việc bảo vệ đó tồn tại bao lâu. Trong việc theo dõi thử nghiệm ở giai đoạn 1 của thuốc chích ngừa của Moderna trong vòng 119 ngày sau khi chích liều đầu tiên, kháng thể đã giảm trong tất cả những người tham gia và vô hiệu hóa kháng thể -- mà không chỉ bao vây vi khuẩn nhưng cũng chận đứng việc truyền nhiễm – giảm từ 50% tới 75% trong người hơn 56 tuổi.
Điều gì có thể xảy ra nếu việc chích ngừa không hoàn tất?
Các vi khuẩn đột biến một cách tự nhiên bởi vì những lỗi sao chép mã di truyền khi chúng nhân lên trong cơ thể, hay vì việc hoán đổi các mã di truyền giữa các vi khuẩn khác nhau cùng truyền nhiễm vào một cơ thể.
Nhưng chúng cũng biến hóa để tránh khả năng miễn nhiễm của cơ thể, đặc biệt nếu cạnh tranh chống lại phản ứng miễn dịch yếu nhưng kiên quyết. SARS-CoV-2 có thể đã nằm ở mức thấp trong những người đã bị truyền nhiễm, và từ 40% tới 45% những người bị truyền nhiễm không có triệu chứng gì cả. Trong một bệnh nhân suy giảm miễn nhiễm – sử dụng các phương pháp điều trị để chống lại bệnh miễn nhiễm tự động hay ung thư – vi khẩn được tìm thấy tồn tại cho tới 154 ngày. Trong những hoàn cảnh như thế có những xung đột gia tăng mà một biến thể vi khuẩn có thể trỗi dậy mà có thể thoát khỏi phản ứng miễn nhiễm và lây lan nhanh. Thực tế, có nghi ngờ rằng biến thể tại Anh Quốc lây lan cao mới, mà cũng đang lây lan tại Hoa Kỳ, có thể đã bắt nguồn trong một người bị truyền nhiễm kinh niên.
Dù sự tiến hóa của việc chống lại thuốc chích ngừa được xem là rất hiếm bởi vì các thuốc chích ngừa được phát triển hiệu quả và chính xác, mẫu toán học cho thấy rằng vi khuẩn chống thuốc có thể đã khởi sinh nếu phản ứng miễn nhiễm quá yếu để tiêu diệt tất cả vi khuẩn trong cơ thể.
Các thuốc chích ngừa vội vã và không hiệu quả có thể tạo ra kháng thể mà không nhận ra và bao vây các vi khuẩn một cách tồi tệ, mà có thể gây hại nhiều hơn là tốt.
Việc thay đổi liều lượng để khắc phục tình trạng thiếu cung cấp là một cuộc tranh luận gay gắt và đang diễn ra. Tuy nhiên, quyết định sai không có chứng cứ khoa học đầy đủ có thể là phản tác dụng.
Send comment
