Sự kiện được gọi là “cuộc cách mạng giấy trắng” hay “phong trào giấy trắng,” và đã lan rộng ra các thành phố trên khắp Trung Quốc. Đây là cuộc khủng hoảng lớn nhất trong kỷ nguyên lãnh đạo của ông Tập kể từ khi bắt đầu vào năm 2012. (Nguồn:YouTube)
Vài tuần sau khi giữ được nhiệm kỳ thứ ba làm tổng bí thư của Đảng Cộng Sản Trung Quốc, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã phải hứng chịu một đòn nặng nề – hàng loạt người kéo nhau xuống đường, mang theo những tờ giấy trắng A4.
Sự kiện được gọi là “cuộc cách mạng giấy trắng” hay “phong trào giấy trắng,” đã lan rộng ra các thành phố trên khắp Trung Quốc. Dù mục đích chính của các cuộc biểu tình là kêu gọi chấm dứt chính sách zero-COVID khắc nghiệt, nhưng trong các cuộc biểu tình ở Bắc Kinh và Thượng Hải, người ta đã công khai hô vang mấy câu khẩu hiệu kêu gọi ông Tập từ chức. Một số còn đi xa đến mức gọi ông là “nhà độc tài.”
Đây là cuộc khủng hoảng lớn nhất trong kỷ nguyên lãnh đạo của ông Tập kể từ khi bắt đầu vào năm 2012.
Thậm chí, sinh viên còn tổ chức một cuộc biểu tình ngay tại Đại Học Thanh Hoa (Tsinghua University), trường cũ của ông Tập. Trường đại học danh tiếng ở phía tây Bắc Kinh được coi là pháo đài quyền lực của ông Tập, và là nguồn gốc của “Thanh Hoa phái” mới – Trần Cát Ninh (Chen Jining), cựu hiệu trưởng trường đại học Thanh Hoa, đã được thăng chức vào Bộ Chính Trị đầy quyền lực tại Đại Hội Đảng toàn quốc hồi tháng 10.
Ông Chen sau đó đã được đề cử trở thành viên chức hàng đầu của Thượng Hải, kế nhiệm Lý Cường (Li Qiang), người được cho là sẽ trở thành thủ tướng tiếp theo.
Các cuộc biểu tình phản đối chính sách zero-COVID lan rộng khắp đất nước chỉ trong vài ngày.
Để ‘né’ chính quyền, những người biểu tình là sinh viên đã sáng tạo ra một cách. Họ giơ những tờ giấy trắng trong đêm tối, che mặt để không bị nhận dạng khi hô vang đòi ông Tập từ chức.
Một số sinh viên Thanh Hoa viết nguệch ngoạc các phương trình vũ trụ học của Alexander Friedmann trên tờ giấy của họ. “Friedmann” đọc nghe giống như ‘freeman’ trong tiếng Anh – người được tự do.
Nhiều người trong số sinh viên tham gia biểu tình ở Thanh Hoa là các cô gái trẻ, phản ánh một sự thay đổi đáng kể trong xã hội Trung Quốc. Hoạt động tích cực của họ hoàn toàn trái ngược với cuộc cải tổ Bộ Chính Trị trong tháng 10, không hề có bất kỳ bóng dáng người phụ nữ nào trong ban lãnh đạo gồm 24 thành viên.
Theo một nguồn thạo tin của Trung Quốc, các cấp lãnh đạo cao nhất của Đảng Cộng Sản TQ tự tin sẽ dập tắt phong trào giấy trắng.
Nguồn tin nói với trang Nikkei: “Cuộc cách mạng giấy trắng sẽ bị dập tắt nội trong 10 ngày tới,” đồng thời cho biết thêm rằng ban lãnh đạo đã đặt đất nước trong tình trạng báo động cao nhất khi Ngày Nhân Quyền Quốc Tế (10 tháng 12) đang đến gần.
Nguồn tin cho biết: “Sự khác biệt với những gì đã xảy ra trong quá khứ là rất lớn,” ám chỉ một sự kiện liên quan đến Ngày Nhân Quyền Quốc Tế năm 1986. “Lần này sẽ không có sự bất đồng nào trong giới lãnh đạo.”
“Đừng coi thường năng lực hành chính và kỹ năng quản lý khủng hoảng của đảng ở cấp địa phương,” một nguồn tin khác cho biết.
Các phương pháp mà chính quyền sử dụng để đàn áp các cuộc biểu tình giấy trắng không chỉ giới hạn ở vũ lực. Họ sử dụng đầy đủ Big Data để xác định, theo dõi và kiểm soát những người được coi là dễ gây kích động nhất.
Các kỹ thuật giám sát đã được mài giũa trong cuộc đàn áp các nhà hoạt động dân chủ ở Hồng Kông trước và sau khi luật an ninh quốc gia có hiệu lực vào năm 2020.
Làn sóng phản đối zero-COVID lan rộng khắp Trung Quốc sau khi một người biểu tình dũng cảm giương cao các biểu ngữ phản đối trên cầu vượt Tứ Thông (Sitong Bridge) ở Bắc Kinh vào ngày 13 tháng 10, ngay trước Đại Hội Đảng toàn quốc.
Các biểu ngữ kêu gọi cung cấp lương thực thay vì ‘bám riết’ chính sách zero-COVID, tiến hành bầu cử thay vì “lingxiu (lãnh tụ)” và quyền công dân tự do chứ không phải chế độ nô lệ – tất cả đều đi ngược lại chế độ chuyên quyền của ông Tập.
Chính sách zero-COVID đa phần được thực thi theo hướng vô nhân đạo. Điều này đã gây ra sự thất vọng trong dân chúng. Một số người hy vọng rằng các biện pháp sẽ giảm bớt sau đại hội đảng. Rồi khi nhận thấy rõ ràng rằng điều đó sẽ không xảy ra, cơn giận của người dân bộc phát.
Một trong những vụ phản đối ban đầu xảy ra tại một nhà máy của Foxconn. Công nhân tại nhà máy lắp ráp iPhone lớn nhất thế giới ở Trịnh Châu (Zhengzhou), tỉnh Hà Nam (Henan), phản đối điều kiện làm việc liên quan đến chính sách zero-COVID.
Sau đó, vào ngày 24 tháng 11, một đám cháy bùng phát tại một khu chung cư ở Ô Lỗ Mộc Tề (Urumqi), thủ phủ của Khu Tự Trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương (Xinjiang Uyghur Autonomous Region), được cho là đã khiến 10 người thiệt mạng. Các cuộc biểu tình nổ ra sau khi xuất hiện các báo cáo trên mạng xã hội cho rằng lính cứu hỏa phản ứng chậm trễ là vì lệnh phong tỏa.
Phong trào biểu tình nhanh chóng lan sang Bắc Kinh, Thượng Hải và các thành phố lớn khác.
Ngày Nhân Quyền Quốc Tế luôn gây khó khăn cho Đảng Cộng Sản TQ. Năm 1986, ba năm trước sự kiện Thiên An Môn (Tiananmen Square), Phương Lệ Chi (Fang Lizhi), một vật lý gia từng là phó hiệu trưởng Đại Học Khoa Học Và Công Nghệ Trung Quốc (University of Science and Technology of China) ở tỉnh An Huy (Anhui), đã kêu gọi dân chủ hóa đất nước.
Lời kêu gọi của ông đã làm dấy lên một phong trào sinh viên, nhanh chóng lan rộng từ An Huy đến Bắc Kinh và Thượng Hải. Giới chức trách nhận thấy các cuộc biểu tình COVID năm 2022 cũng diễn ra theo một mô hình tương tự.
Hồ Diệu Bang (Hu Yaobang), tổng bí thư Đảng Cộng Sản TQ, đã bị cách chức một tháng sau đó vì phản ứng của ông đối với phong trào ủng hộ dân chủ là ‘không đủ đô.’
Đằng sau vụ việc là một cuộc đấu tranh quyền lực phức tạp liên quan đến nhà lãnh đạo tối cao Đặng Tiểu Bình (Deng Xiaoping), người đã bổ nhiệm Hồ Diệu Bang vào các chức vụ chủ chốt, còn các trưởng lão trong đảng thì muốn dồn Hồ Diệu Bang vào đường cùng vì ông này có vai trò là ‘kiến trúc sư’ của sự thay đổi thế hệ trong ban lãnh đạo đảng.
Cuộc biểu tình của sinh viên tại Quảng Trường Thiên An Môn năm 1989 đã làm sâu sắc thêm những lục đục trong nội bộ đảng.
Triệu Tử Dương (Zhao Ziyang) được Đặng Tiểu Bình chọn để thay thế Hồ Diệu Bang làm tổng bí thư, nhưng chính ông cũng đã bị thanh trừng sau sự kiện Thiên An Môn vì tỏ ra thông cảm với sinh viên.
Ngày Nhân Quyền Quốc Tế là ngày kỷ niệm Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc thông qua Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền vào ngày 10 tháng 12 năm 1948.
Ngày 10 tháng 12 năm 2008, xảy ra một sự kiện khác. Các nhà hoạt động nhân quyền do Lưu Hiểu Ba (Liu Xiaobo) dẫn đầu đã công bố Hiến Chương 08 (Charter 08) để kỷ niệm 60 năm Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền.
Hai năm sau, Lưu Hiểu Ba đoạt giải Nobel Hòa Bình, nhưng ông vẫn ngồi sau song sắt trong lúc lễ trao giải diễn ra ở Na Uy. Cả thế giới nhìn thấy hình ảnh chiếc ghế trống của ông tại buổi lễ, một bằng chứng mạnh mẽ cho thấy lập trường cứng rắn của Bắc Kinh. Lưu Hiểu Ba chết năm 2017, vẫn là một tù nhân chính trị.
Việc phong tỏa đột ngột theo chính sách zero-COVID hà khắc đã tước đi quyền tự do đi lại của mọi người, một quyền cơ bản của con người. Chính sách gây tranh cãi và không được lòng dân cũng đã giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế Trung Quốc. Đây là lý do tại sao có nhiều người dân thường tham gia các cuộc biểu tình của sinh viên trên khắp đất nước.
33 năm rồi, chính quyền Trung Quốc không phải đối mặt với một phong trào biểu tình thực sự nào trên toàn quốc.
Đừng so sánh với các cuộc biểu tình rầm rộ chống Nhật Bản vào tháng 9 năm 2012 sau khi Nhật Bản quốc hữu hóa quần đảo Senkaku, vì Bắc Kinh ‘góp sức’ rất nhiều vào việc lập kế hoạch và thực hiện chúng.
Những người tham gia được chính phủ đưa đón từ các vùng nông thôn và được trả trợ cấp hàng ngày. Các viên chức đã hậu thuẫn cho những người tham gia biểu tình, theo dõi chặt chẽ và phân phát nước uống. Người của chính phủ cũng trà trộn giữa những người biểu tình COVID để theo dõi diễn biến.
Tuy nhiên, sự bất mãn hiện nay hoàn toàn là từ trong nước và tập trung vào chính sách zero-COVID có chữ ký của Tập Cận Bình. Lần này, ông Tập đã tự đưa mặt ra ‘lãnh đạn.’ Kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát vào tháng 1 năm 2020, ông Tập đã nói rõ rằng mình đang dẫn đầu cuộc chiến chống lại vi rút. Ông cũng đứng ra nhận hết công lao của bất kỳ thành tích nào, và gắn bó chặt chẽ quyền lực và uy tín của mình với vấn đề này.
Sự trở lại của phong trào sinh viên biểu tình năm 1986 – 1989 sẽ là một mối đe dọa đối với ông Tập, ảnh hưởng đến triển vọng duy trì ‘quyền lực vĩnh cửu’ của ông và có thể khiến cho căng thẳng nội bộ đảng ‘nhen nhóm’ trở lại.
Đối với ông Tập, ngày 10 tháng 12 không phải là ‘ngày lành tháng tốt’ gì cho cam. Liệu ông còn có thể nói về “giấc mộng Trung Hoa” trong mấy ngày tới?
Ơ Hồng Kông năm 2019, các cuộc biểu tình thường diễn ra vào các ngày cuối tuần, và đã thu hút tới 2 triệu người. Nếu học hỏi từ lịch sử, thì dịp cuối tuần trước Ngày Nhân Quyền Quốc Tế có thể là thời điểm bước ngoặt.
Do đó, cần hết sức chú ý đến những gì xảy ra ở Trung Quốc vào cuối tuần này.
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “Quash the 'white paper' -- Xi's Chinese dream turns into nightmare” của Katsuji Nakazawa, được đăng trên trang asia.nikkei.com.
Gửi ý kiến của bạn
