Làm Thế Nào Để Bảo Vệ Ngưởi Lao Động Việt Nam?
Nguyễn Quốc Khải
Washington-DC
20-06-2014
Quyền lao động gần đây trở thành một đề tài được bàn cãi đến rất nhiều vì nó là một điều kiện quan trọng đang được thương thuyết giữa 12 quốc gia trong khuôn khổ Hiệp Ước Hợp Tác Xuyên Thái Bình Dương (Trans-Pacific Partnership) thường được gọi tắt là TPP. Lao động chiếm riêng một chương trong thương uớc này. Lao động là một thành tố của sản xuất, có ảnh hưởng mạnh mẽ đến giá thành của hầu hết các sản phẩm và dịch vụ. Do đó lao động rất quan trọng đối trong lãnh vực cạnh tranh thương mại.
Việt Nam muốn gia nhập TPP. Một trở ngại cho điều mong muốn này là Việt Nam không tôn trọng quyền lao động căn bản của chính những công nhân Việt Nam, như quyền được thành lập công đoàn độc lập, quyền thương lượng tập thể, và quyền đình công. 1/ Trong khi chờ đợi nhà nước Việt Nam cài tổ chính sách lao động, chúng ta thử bàn đến vần đề làm thế nào để bảo vệ ngưởi lao động Việt-Nam.
Tại Sao người lao động Việt-Nam cần được bảo vệ ?
Tổng Liên Đoàn Lao Động Việt-Nam là một cơ quan của Đảng CSVN với mục đích là kiểm soát chứ không phải bảo vệ người lao động. “Tổng Liên Đoàn Lao Động Viêt Nam đã bất lực trong việc bảo vệ quyền lợi vật chất và tinh thần của người lao động trong khu vực kinh tế tư nhân.” 2/ Người lao động Việt-Nam không được phép thành lập nghiệp đoàn độc lập và còn bị bắt buộc phải đóng một số tiền lương vào quỹ hoạt động của TLĐLĐVN.
Những đại diện của công đoàn cơ sở các doanh nghiệp thường làm việc cho chủ nhân và được ưu đãi nên thường bênh vực giới chủ nhân thay vì bảo vệ người lao động. Thủ tục xin phép tổ chức đình công rườm rà và đòi hỏi nhiều thời gian. Hơn nữa, đại diện địa phương của Đảng CSVN mới có quyền quyết định cho phép đình công nhưng những viên chức này lại thường nắm giữ chức vụ cao cấp trong công ty. Vì những lý do này, trên thực tế người lao động không thể tổ chức biểu tình đình công một cách hợp pháp. Hàng ngàn cuộc biểu tình và đình công “bất hợp pháp” đã xẩy ra. Nhà nước đã bắt giam một số người lao động lãnh đạo và đe doạ những người lao động khác tham dự các cuộc biểu tình và đình công này.
Trong nhiều lãnh vực, Luật Lao Động Việt-Nam bênh vực quyền lợi người lao động nhưng chỉ có giá trị trên giấy tờ. Việc thi hành rất tồi tệ một phần vì ngân sách thiếu hụt và không đủ số thanh tra lao động am tường luật lệ.
Khả năng thương thuyết tập thể của người lao động Việt-Nam thấp vì họ không được đoàn ngũ hóa và chưa được huấn luyện. Nếu thực hiện được một cuộc thương thuyết thành công nào, nhóm người lao động độc lập cũng không thể ký khế ước với chủ nhân vì không có tư cách pháp lý.
Người lao động Việt-Nam hiện nay phải chịu đựng những hậu quả nào ?
“Song song với việc phát triển khu vực kinh tế tư nhân là sự phát triển đội ngũ người lao động lao động ở khu vực này. Trong 20 năm qua giai cấp người lao động Viêt Nam đã lớn mạnh không ngừng về số lượng, trình độ tay nghề cũng ngày càng được nâng cao không thua kém người lao động [tại] các nước trong khu vực.”
“Nhưng, một nghịch lý là cuộc sống vật chất và tinh thần của người lao động Viêt Nam vẫn rất cơ cực. Người lao động thường xuyên bị chủ ức hiếp, đe dọa sa thải, thậm chí đánh đập, làm nhục mà không có ai bênh vực, bảo vệ. Hàng hóa do người lao động sản xuất, xuất khẩu, đựợc đánh giá cao về chất lượng, nhưng mức lương của người lao động Việt Nam lại thấp nhất so với các nước trong khu vực có cùng trình độ tay nghề. Phần lớn người lao động không được bảo hiểm y tế, ốm đau không được chăm sóc thỏa đáng, thậm chí còn phải đi làm trong lúc đau ốm vì sợ chủ đuổi việc. Cuộc sống của người lao động khu vực kinh tế tư nhân không được quan tâm đúng mức.”
“Chính vì vậy, trong những năm qua đã có hàng ngàn cuộc đình công với hàng trăm ngàn người tham gia đòi cải thiện đời sống và điều kiện làm việc. Nhưng, những yêu sách, những đòi hỏi chính đáng của người lao động vẫn chưa được đáp ứng. Người lao động vẫn phải sống và làm việc trong vòng kiềm tỏa của giới chủ mà không được một tổ chức nào bênh vực, bảo vệ.” 3/
Chiến lược bảo vệ người lao động Việt-Nam
Xét về mặt chiến lược, quyền lợi của người lao động là một vấn đề kinh tế và xã hội. Chiến lược tranh đấu và bảo vệ quyền lợi của người lao động cần phải dựa trên năm nguyên tắc sau đây 4/:
- Yểm trợ người lao động Việt-Nam thành lập và phát triển công đoàn độc lập và tạo sức mạnh qua khả năng kinh tế và thương thuyết tập thể.
- Hợp tác với các công đoàn độc lập trong việc tranh đấu và bảo vệ quyền lợi căn bản và chính đáng của người lao động và giải quyết những tranh chấp với giới chủ nhân.
- Cộng tác với các công đoàn độc lập để ảnh hưởng đến chính sách quốc gia nhằm tạo việc làm và bảo vệ người lao động.
- Cộng tác với những đoàn thể phi chính phủ, những tổ chức quốc gia và quốc tế trong việc bảo vệ người lao động Việt-Nam.
- Tôn trọng tuyệt đối nguyên tắc đấu tranh bất bạo động.
Những biện pháp bảo vệ người lao động
Những tổ chức nhân quyền và lao động cần vận động dư luận quốc tế chú trọng đến tình trạng bất công người lao động Việt-Nam phải chịu đưng. Cần vận động các tổ chức lao động quốc tế công nhận và yểm trợ các công đoàn độc lập ở Việt Nam, bênh vực quyền tự do thành lập và tự do tham gia hội đoàn. Nếu người lao động được tự do gia nhập công đoàn và nếu công đoàn bênh vực quyền lợi của người lao động thì công đoàn mới có thể lớn mạnh được.
Ngoài ra, những tổ chức nhân quyền và lao động cần hỗ trợ công đoàn độc lập về mặt pháp lý, tài chánh, và các phương tiện khác nếu có. Với sự trợ giúp của các chính phủ, các nhà lập pháp, và quần chúng tiêu thụ, những tổ chức nhân quyền và lao động áp lực các doanh nghiệp, đặc biệt là những công ty có vốn đầu tư nước ngoài, để giới chủ nhân tuân theo luật lao động Việt-Nam và những tiêu chuẩn lao động quốc tế. Vận động thành lập những quỹ bảo vệ người lao động để có sẵn phương tiện tài chánh hầu trợ giúp công đoàn độc lập khi cần thiết. Những tổ chức nhân quyền và lao động thành lập và hợp tác với các nhóm luật sư trong và ngoài nước để sẵn sàng yểm trợ pháp lý miễn phí cho người lao động Việt-Nam. Truy tố những công ty nước ngoài về việc lạm dụng người lao động Việt-Nam như trường hợp American Samoa Daewoosa.
Ngoài những biện pháp cấp thiết để bảo vệ người lao động kể trên, trong dài hạn, những tổ chức nhân quyền và lao động cũng như các cơ quan lao động của chánh quyền cần giúp thành lập các nhóm y tế để theo rõi môi trường làm việc của người lao động Việt-Nam tại các doanh nghiệp, trợ giúp các công đoàn độc lập thiết lập một mạng tin tức để phổ biến tài liệu liên quan đến hoạt động của các công đoàn độc lập.
Những biện pháp khác bao gồm yểm trợ những người lãnh đạo công đoàn độc lập tham dự những khoá huấn luyện và hội nghị quốc tế về lao động. Chúng ta ủng hộ chính sách xuất khẩu lao động, nhưng đòi hỏi nhà nước Việt-Nam tạm thời ngưng phát triển chương trình này cho đến khi chấm dứt được mọi hình thức lạm dụng và bóc lột người lao động, chống lại việc buôn người dưới hình thức xuất khẩu lao động qua các tổ chức ở trong và ngoài nước và việc đối sử phi pháp đối với người lao động Việt Nam ở nước ngoài.
Những tổ chức nhân quyền và lao động hợp tác với những tổ chức thiện nguyện khác để thực hiện những công tác giúp người lao động xuất khẩu lao động tương tự như những việc Vietnamese Migrant Workers & Brides Office của LM Peter Nguyễn Văn Hùng tại Đài Loan trước đây và Liên Minh Bài Trừ Nô Lệ Mới tại Á Châu (Coaltion to Abolish Modern-day Slavery in Asia - CAMSA) đang làm.
Họ cũng cần tiếp tay với những tổ chức nhân quyền quốc gia và quốc tế chống lại việc cưỡng ép lao động, sử dụng lao động trẻ em và tù nhân, kỳ thị nam nữ, khác biệt chủng tộc và tôn giáo tại cơ sở làm việc. Họ cần ủng hộ và hợp tác với những công đoàn độc lập về việc ấn định mức lương tối thiểu. Đây là một biện pháp cần thiết để chống lại sự bóc lột của giới chủ nhân trong một nước phi dân chủ, luật pháp lỏng lẻo, tham nhũng lan rộng, chưa có một nền kinh tế thị trường và công đoàn độc lập tự do chưa được vững mạnh. Hơn nữa, nhà nước CSVN chủ trương dìm lương tối thiểu để thu hút đầu tư. Những biện pháp thiết thực khác bao gồm khuyến khích các nhà đầu tư bỏ vốn vào những dự án sử dụng nhiều nhân công và đặc biệt tại vùng nông thôn để tạo việc làm, hỗ trợ việc cải tổ sâu rộng khu vực nhà nước, đòi hỏi dẹp bỏ những xí nghiệp quốc doanh thua lỗ còn sử dụng phung phí tài nguyên quốc gia và phát triển khu vực tư nhân để gia tăng việc làm cho dân.
Kết luận
Những nhu cầu trên đây rất lớn lao so với phương tiện giới hạn của các tổ chức nhân quyền và lao động. Trong hoàn cảnh hiện nay, những tổ chức thiện nguyện này cần ưu tiên thực hiện những biện pháp phù hợp với khả năng hiện hữu. Khi lớn mạnh với thời gian và sự trợ giúp của các đoàn thể và công đồng người Việt ở khắp nơi trên thế giới, những tổ chức thiện nguyện sẽ có nhiều phương tiện hơn để thực hiện những biện pháp khác.
Vào đầu năm nay, một tổ chức có tên là Liên Đoàn Lao Động Việt Nam Tự Do được tuyên bố thành lập. Tuy nhiên tổ chức này cũng không do công nhân bầu lên và do đó không thực sự đại diện cho công nhân Việt Nam. Ngoài ra, những người chủ trương bị quốc tế dị nghị là dùng công đoàn cho mục tiêu chánh trị, nên không được một số tổ chức lao động quốc tế hỗ trợ. Một số thành viên bị chánh quyền địa phương câu lưu và trục xuất và một số bị đối phương sát hại. 5/ 6/
Một tổ chức bênh vực lao động đứng đắn phải chú trọng đến quyền và lợi ích thiết thực của người lao động như lương bổng, bảo hiểm, số giờ làm việc, giờ phụ trội, môi trường làm việc an toàn, thực phẩm, v.v. Nếu núp sau người lao động để mưu đồ chính trị cho phe nhóm của mình sẽ gây nguy hại cho chính những người lao động mà họ tuyên bố muốn giúp đỡ.
Đại diện 17 tổ chức Xã Hội Dân Sự Việt Nam vào ngày 8 tháng 6 vừa qua đã lên tiếng ủng hộ công đoàn độc lập do công dân Việt Nam ở trong nước thành lập và điều hành.
“Công đoàn độc lập phải là tổ chức xã hội do chính công nhân thành lập, thật sự hướng đến công nhân, lấy công nhân làm trung tâm và bảo vệ quyền lợi thiết thực của mỗi công nhân trong từng nhà máy, xí nghiệp.” 7/
Chú thích:
1/ Nguyễn Quốc Khải, “Việt Nam khó được vào TPP vì vi phạm quyền lao động quốc tế căn bản,” Washington-DC, 03-02-2014
2/ Nguyễn Minh Cần, “Tuyên Bố Thành Lập Công Đoàn Độc Lập Việt Nam,” Warszawa, 20.10.2006.
3/ Tương tự như trên.
4/ Nguyễn Quốc Khải, “Chiến lược và chiến thuật bảo vệ công nhân Việt Nam,” Washington-DC, 23-20-2006.
5/ Nguyễn Đình Thắng, “Công Đoàn Phải Thực Sự Bảo Vệ Quyền và Lợi Ích của Công Nhân,” Mạch Sống, 11-06-2014.
6/ Ít nhất đã có ba người bị sát hại khi tham gia những hội nghị do những nhóm lao động trá hình này tổ chức.
7/ Đại diện 17 tổ chức XHDS, “Tuyên bố ngày 8/6 của các hội đoàn dân sự về công đoàn dộc lập Việt Nam,” Saigon 08-06-2014.
.
.
Gửi ý kiến của bạn
