 |
Nuôi dê lấy sữa |
Trên thế giới, 90% dê được nuôi tại những quốc gia đang phát triển.
Á Châu chiếm 61% số dê nuôi với 53% sản lượng sữa trên thế giới.
Bắc Mỹ và Trung Mỹ nuôi 4% dê và chỉ sản xuất được có 4% sữa, trong khi Âu Châu mặc dù chỉ có 3% dê nuôi nhưng có một sản lượng sữa rất khả quan, lối 17%.
Những giống dê sữa tại Canada
Có tất cả sáu giống dê chính, chuyên cho sữa. Đó là những thú thuần chuẩn.
Bốn giống có nguồn gốc từ Thụy Sĩ: Saanen, Toggenburg, Oberhasli và Alpine.
Hai giống còn lại là: Nubian gốc Phi Châu và được cho lai giống với dê sữa gốc Anh Quốc, và
La Mancha được đào tạo tại Hoa Kỳ vào những năm 30 qua sự lai giống giữa dê Tây Ban Nha và dê gốc Thụy Sĩ.
Riêng tỉnh bang Quebec, có một đàn dê sữa lối 14.000 con.
Alpine, Saanen, Nubian và La Mancha là những giống phổ thông nhất.
Sữa dê được sản xuất ra sao"
Tại Bắc Mỹ, kỹ thuật chăn nuôi dê và vắt sữa được làm theo lối khoa học.
www.ontariogoatmilk.org/Equipment.htm
Sau khi được đẻ ra, dê con được giữ cho bú mẹ trong vài ngày đầu để có đủ kháng thể, sau đó được tách ra, và đem giữ chung với những dê con khác trong một chuồng có thể xem như nursing hay một loại nhà trẻ.
Tại đây, dê con tiếp tục bú sữa qua những thùng đặc biệt mà nhiều con có thể bú cùng một lúc. Đặc biệt trong thời gian từ 7 đến 10 ngày đầu, để tăng sức cho dê con, người ta có thể trộn thêm colostrum hay còn được gọi là sữa đầu chứa rất nhiều kháng thể. Sau đó, dê con lần lần được tập ăn. Đến tuần thứ 7 thì cho dê con cai sữa.
http://www.omafra.gov.on.ca/english/livestock/goat/news/dgg0604a2.htm
Về phần dê mẹ thì mỗi ngày được vắt sữa 2 lần và được thực hiện bằng máy. Sữa vắt ra chảy thẳng vào những bồn chứa bằng inox có hệ thống làm cho lạnh.
Mỗi ngày có những xe bồn đặc biệt đến trại chở sữa về nhà máy biến chế để lọc, gạn bớt chất béo,và hấp khử trùng pasteurized trước khi đem bán cho người tiêu thụ.
Dê tuy nhỏ con nhưng khả năng cho sữa rất cao. Lúc đầu cho 4 lít/ngày, sau đó từ từ giảm dần xuống theo thời gian.
Thời gian cho sữa có thể từ 260 ngày đến 300 ngày/năm, với một năng suất 700 - 800kg sữa trong đó có lối 30kg chất béo.
Đến cuối mùa sữa, người ta vắt cạn hết sữa còn lại trong vú, và sau đó cho dê mẹ nghỉ ngơi vài ngày rồi cho phối giống để nó mang thai và cho sữa trở lại sau khi đẻ.
Nhiều chất bổ dưỡng hơn sữa bò
Nhìn chung, thì thành phần các chất dinh dưỡng của sữa dê cũng tương tợ như sữa bò nhưng nổi bật hơn hết là các chất khoáng như: calcium, potassium, phosphorus, và magnesium chiếm một tỉ lệ cao hơn sữa bò.
Sữa dê chứa nhiều vitamine A, nhưng rất ít chất bêta carotène vì vậy sữa dê có màu trắng ngần hơn sữa bò. Đặc biệt là chất béo của sữa dê gồm những hạt (globules) rất bé nhỏ nên rất dễ tiêu hóa. Sữa dê có chứa đường lactose, nhưng uống sữa dê ít bị phản ứng bất dung nạp lactose (intolérance au lactose) hơn như khi uống sữa bò.
Khác với sữa bò (45%), sữa dê chứa rất ít (3%) chất alpha S1 là casein protein gây dị ứng. Lipides của sữa dê có nhiều chất acides béo thiết yếu (acides gras essentiels) rất tốt cho não bộ. Sữa dê cũng chứa nhiều vitamine B2 (riboflavine), B5 (acide panthoténique) và B6 (pyridoxine). Sữa dê chứa ít acide folique hơn sữa bò. Ngoài ra, hai chất chống oxyt hóa sélénium và gluthation peroxydase cũng có trong sữa dê. Hai chất nầy rất tốt cho hoạt động của các tế bào nói chung.
Dùng sữa dê rất tốt trong trường hợp bị thiếu máu do thiếu chất sắt.
Sữa dê có khả dụng sinh học (bioavailability, biodisponibilité) cao đối với calcium, sắt và phosphorus. Tỉ lệ parathyroid hormon PTH hay hormon của tuyến phó giáp trạng hiện diện trong sữa dê cũng khá cao nhờ vậy rất có ích để giúp ổn định sự quân bình calcium trong cơ thể.
So với sữa bò, các acid béo của sữa dê bao gồm 35% acid béo chuỗi trung (medium chain fatty acids) C6-C14, chẳng hạn như các acid béo Caproic C6, Caprylic C8 và Capric C10.
Những acid béo nầy rất có ích trong các trường hợp như hội chứng kém hấp thụ (malabsorption syndrome), rối loạn tiêu hóa, suy dinh dưỡng ở trẻ em, xơ nang (cystic fibrosis,fibrose kystique), sỏi mật (gallstone, calcul biliaire), và giúp làm tan cholesterol bám trong các thành mạch máu.
The Composition of Goat Milk
as compared with those of
Cow & Human milks
(Values per 100 ml)
Constituents - Human - Cow - Goat
Protein (g) - 1.2 - 3.3 - 3.3
Casein (g) - 0.4 - 2.8 - 2.5
Lactalbumin (g) - 0.3 - 0.4 - 0.4
Fat (g) - 3.8 - 3.7 - 4.1
Lactose (g) - 7.0 - 4.8 - 4.7
Caloric Value (Kcal) - 71 - 69 - 76
Mineral matter (g) - 0.21 - 0.72 - 0.77
Calcium (mg) - 33 - 125 - 130
Phosphorus (mg) - 43 - 103 - 159
Magnesium (mg) - 4 - 12 - 16
Potassium (mg) - 55 - 138 - 181
Sodium (mg) - 15 - 58 - 41
Iron (mg) - 0.15 - 0.10 - 0.05
Copper (mg) - 0.04 - 0.03 - 0.04
*
Table 1. Comparison of Milk Fat Compositions in Goat, Cow and Human Milk (weight%)
Principal fatty acids in milk fat - Goat milk fat - Cow milk fat - Human milk fat - Melting point o F
C4:0-Butyric - 3 - 3 - trace - 18
C6:0-Caproic - 2 - 1 - trace - 25
C8:0-Caprylic - 3 - 1 - trace - 16
C10:0-Capric - 10 - 3 - 2 - 31
C12:0- Lauric - 7 - 2 - 6 - 44
C14:0- Myristic - 13 - 10 - 9 - 54
Total Medium Chain Acids (C6-C14) - 35 - 17 -
Ai nên dùng sữa dê"
Sữa dê bán tại Canada đều đã được hấp khử trùng theo luật định. Thường có bổ sung thêm acide folique và vitamine A - D.
Trẻ em dưới một tuổi không nên bú sữa dê vì dưỡng chất của nó không được mấy quân bình cho nhu cầu các cháu, chẳng hạn như chứa ít chất sắt và acide folique. Ngoài ra, nếu cháu bị dị ứng với sữa bò thì rất có thể cháu cũng bị dị ứng cả với sữa dê nữa.
Sau đây là khuyến cáo của Cơ quan Joint Food Safety & Standards của Anh Quốc về việc sử dụng sữa dê ở trẻ em dưới một tuổi.
These aren't suitable as drinks for babies under a year old because they don't contain the right balance of nutrients to meet your baby's needs, for example they don't contain enough iron.
Providing they are pasteurised, goats' and sheep's milk can be used once a baby is a year old. When your baby is six months old, you can start using full-fat milks in foods you cook for him or her, and give your baby full-fat milk products, such as yoghurt or fromage frais, unless you have been advised otherwise by your health visitor or GP.
Most babies with cows' milk allergy are also likely to react to goats' milk and sheep's milk.
Goats' milk infant formulas and follow-on formulas based on goats' milk protein have not been approved for use in Europe.
Đối với người lớn, thì tất cả nam phụ lão ấu đều nên uống sữa dê vì nó rất bổ đồng thời cũng rất nên thuốc. Đặc biệt các bác lớn tuổi cũng như các chị trong thời gian mãn kinh cũng nên dùng sữa dê để bồi dưỡng sứu khỏe và tăng cường khoáng chất.
Các vị nào đang bị bệnh thống phong (goutte, gout) đau nhức khớp xương vì có quá nhiều acide urique trong máu thì nên dùng sữa dê vì nó chứa rất ít chất xanthine oxydase.
Được biết xanthine oxydase có khuynh hướng làm tăng chất acide urique trong máu và làm cho bệnh goutte trở nên trầm trọng hơn.
Sữa dê còn được chế biến thành beurre và fromage.
Ngoài ra, cũng có savon, shampoo, lait de bain moussant ...làm từ sữa dê để giúp cho các bà các cô làm đẹp da hoặc làm cho da được tươi mát hơn, v.v....
Trở ngại duy nhất là mùi sữa dê rất khó chịu nên có một số người không thích lắm.
Tại chợ, sữa dê được bán dưới dạng 2% và dạng 3,25% chất béo.
Kết luận
Ngày nay, các giới dinh dưỡng đều xem sữa dê như là một thực phẩm chức năng (aliment fonctionnel, functional food) hay rõ hơn là một chất dưỡng dược (nutraceutique, nutraceutical) có tính năng phòng trị một số bệnh mạn tính.
Cùng với những tiến bộ khoa học trong lãnh vực sinh học phân tử và di truyền học, các nhà chuyên môn đã tạo ra được những dòng dê chuyển đổi gène (transgénique) rất hữu ích.
Những con vật nầy được ví như những nhà máy dược phẩm sống.
Một số dược liệu đã được trích lấy từ sữa của những dê chuyển đổi gene. Đó là chất alpha antitrypsine dùng để trị bệnh xơ nang và chất antithrombine C rất thiết yếu trong các ca giải phẫu thay ghép tim.
http://www.sciencedaily.com/releases/2008/01/080131082224.htm
Ngoài ra, các loại protéine đặc biệt như insuline để trị bệnh tiểu đường và một vài protéine khác để trị cancer cũng được trích lấy từ sữa dê chuyển đổi gène.
Về lãnh vực chiến tranh hóa học, sữa dê chuyển đổi gène cũng giúp người ta tìm ra một chất thuốc giải độc hơi ngạt sarin, và hơi vx gây tê liệt thần kinh trung ương. Được biết hơi độc sarin đã từng được xài trong một hành động khủng bố tại Tokyo và hơi vx cũng đã từng được Saddam Hussein đem ra sử dụng trong cuộc chiến tranh giữa Iran và Iraq.
Thuốc giải độc nói trên dược mang tên là Protexia do PharmAthene sản xuất theo yêu cầu của Bộ quốc phòng Hoa kỳ. http://www.atsdr.cdc.gov/MHMI/mmg166.html
Trong tương lai, có thể vaccin trị bệnh sốt rét malaria cũng sẽ được sản xuất từ sữa dê chuyển đổi gène.
Công ty Nexia / Montreal, đã thành công trong việc sản xuất ra một dòng dê chuyển đổi gène có khả năng tạo ra một loại sữa rất đặc biệt.
Protein của sữa được trích lấy để tổng hợp ra thành một sợi tơ nhện có độ bền chắc vô song và được đặt tên là Biosteel.
Sợi tơ nhện nầy được sử dụng để chế tạo ra những vật liệu đặc biệt dùng trong lãnh vực xây cất. Biosteel cũng được dùng để sản xuất ra những áo giáp chống đạn cho quân đội. Các phi hành gia không gian cũng sử dụng những trang phục đặc biệt dệt từ Biosteel.
http://www.eurekalert.org/pub_releases/2002-01/nbi-nau011102.php
Với những thành quả như vậy, sữa dê quả thật là một sản phẩm vô cùng quý báu cho nhân loại./.
Tham khảo:
- George F.W. Why Goat Milk ". Univ Delaware http://www.goatworld.com/articles/whygoatmilk.shtml
- Laura Davey. Dairy Goat Society of Western Australia Inc. 2005
http://wa.dairygoats.org.au/goats_milk.htm
Montreal, May 24, 2008
Gửi ý kiến của bạn
