Sau khi hơn 150 trường hợp bệnh lạ xảy ra, đa số ở vùng Đông Nam Á, khiến một số người chết, ngày 15 tháng 3/2003, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật Hoa Kỳ gửi đến các bác sĩ những khuyến cáo liên quan đến bệnh lạ này (được tạm gọi "hội chứng hô hấp cấp tính nặng"). Chúng tôi lược dịch bản thông báo và khuyến cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật để chúng ta cùng tìm hiểu. Hiện chính phủ Mỹ khuyên chúng ta không nên đi du lịch vùng Đông Nam Á vào thời điểm này.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật (Centers for Disease Control and Prevention, viết tắt CDC) và Cơ quan Y tế Thế giới (World Health Organization) nhận được những báo cáo từ Canada, China, Hong Kong, Indonesia, Philippines, Singapore, Thailand và Việt Nam, về một số người bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng (Severe Acute Respiratory Syndrome, viết tắt SARS) .
Nguyên nhân của căn bệnh hiện chưa biết rõ và đang được tìm hiểu. Người bệnh có triệu chứng giống như nhiễm cúm: sốt, nhức đầu, đau mỏi bắp thịt, rát cổ, ho khan, khó thở. Nhiều trường hợp mau chóng biến thành nặng với viêm phổi (pneumonia), lượng dưỡng khí trong máu xuống thấp, suy hô hấp cần máy giúp thở, và có thể đưa đến tử vong. Các thử nghiệm cho thấy bạch huyết cầu và tiểu cầu trong máu người bệnh xuống thấp. (Ghi chú của người viết: trong những trường hợp viêm phổi thông thường do vi trùng, số lượng bạch huyết cầu trong máu tăng cao). Nhiều người thân cận tiếp xúc với người bệnh, kể cả nhân viên y tế, sau đó cũng có những triệu chứng tương tự. (Ghi chú của người viết: cho đến khi bài này được viết, 1 y tá và 1 bác sĩ ở Việt Nam đã chết vì lây bệnh).
Trước tình trạng này, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật đang theo dõi sát để truy tìm các trường hợp bệnh giống vậy trong số những người đi du lịch thời gian gần đây, hoặc những người thân cận tiếp xúc với họ.
Những trường hợp nên nghi ngờ
Các bác sĩ nên để ý nghi ngờ tìm bệnh nếu có người bệnh nào đến khám sau ngày 1 tháng 2/2003 với:
- Sốt trên 38 độ C (trên 100.4 độ F).
- Các triệu chứng đường hô hấp gồm cả ho, khó thở; tri giác kém sáng suốt vì thiếu dưỡng khí (hypoxia); khám thấy người bệnh có dấu chứng thở khó (respiratory distress); phim chụp cho biết có viêm phổi (pneumonia).
Và:
- Trong vòng 7 ngày qua, người bệnh đã đi Hong Kong, Quảng Đông (Trung Quốc), hay Hà Nội (Việt Nam).
- Hoặc người bệnh là người thân cận tiếp xúc với người có bệnh đường hô hấp và đã đi du lịch đến các vùng nói trên.
Định bệnh
Với những trường hợp đáng nghi ngờ vì đạt những điều mô tả kể trên, để định bệnh, các trắc nghiệm đầu tiên nên làm gồm phim ngực (chest X-ray, chúng ta hay quen miệng gọi nhầm "phim phổi"), đo lượng dưỡng khí (oxygen) trong máu (pulse oxymetry), cấy trùng máu (blood culture), thử đờm (sputum Gram's stain and culture), và tìm các siêu vi gây bệnh đường hô hấp, nhất là siêu vi cúm A, siêu vi cúm B, siêu vi "respiratory syncytial virus". (Ghi chú của người viết: người ta đang nghi nguyên nhân gây hội chứng hô hấp cấp tính nặng là một loại siêu vi, anh em, bà con gì đó với siêu vi cúm).
Các bác sĩ nên để dành lại những mẫu thử nghiệm (đờm, máu...), để nếu cần sẽ thử thêm cho đến khi đi đến một định bệnh chắc chắn.
Thấy cần, bác sĩ có thể cho nhập viện người bệnh có những điều khiến ta nghi ngờ họ bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng.
Những người thân cận với người bệnh (chăm sóc, ở cùng nhà), và các nhân viên y tế tiếp xúc với người bệnh nên đi khám bệnh nếu thấy mình bắt đầu có những triệu chứng đường hô hấp.
Kiểm soát sự lây nhiễm
Nếu cho bệnh nhân nhập viện, bác sĩ nên thông báo ngay cho cơ quan giữ trách nhiệm kiểm soát các vấn đề liên quan đến bệnh truyền nhiễm.
Trong thời gian người bệnh nhập viện, cho đến khi xác định được rõ ràng nguyên nhân và đường lây nhiễm của căn bệnh, ngoài những cẩn trọng thông thường, còn cần:
- Cẩn trọng về đường hô hấp (airborn precautions): như cách ly người bệnh trong một phòng riêng, che mũi và miệng những người vào thăm để bảo vệ đường hô hấp của họ với một dụng cụ đặc biệt gọi là "N-95 respirator"...
- Cẩn trọng trong việc tiếp xúc (contact precautions): như dùng áo choàng và găng tay cho những người phải tiếp xúc với người bệnh cùng những thứ chung quanh họ.
Sự cẩn trọng căn bản vẫn gồm việc rửa tay kỹ lưỡng sau lúc tiếp xúc với người bệnh. Bác sĩ cũng nên mang dụng cụ che chở mắt mỗi khi thăm khám cho người bệnh bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng.
Ở nhà, để tránh lây truyền cho người khác, người bệnh nghi bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng nên hạn chế việc ra ngoài giao thiệp, cho đến khi cơ chế lây truyền của căn bệnh được hiểu rõ hơn. Khuyên người bệnh mang khẩu trang (mask) khi có việc ra ngoài, và trong những lúc tiếp xúc với người nhà cũng là điều cẩn trọng nên làm.
Chữa trị
Cho đến bây giờ, vì nguyên nhân gây bệnh chưa được tìm ra, nên Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật chưa thể đưa ra lời khuyên đặc biệt nào về cách chữa trị căn bệnh.
Hiện tại, sự chữa trị bệnh viêm phổi không điển hình (atypical pneumonia) do hội chứng hô hấp cấp tính nặng giống sự chữa trị bệnh viêm phổi nhiễm ngoài cộng đồng (community-aquired pneumonia) không biết đích xác vì vi trùng nào, với các thuốc chống những vi trùng được xem hay gây viêm phổi. [Ghi chú của người viết: viêm phổi được chia hai loại: viêm phổi nhiễm ngoài cộng đồng (community-aquired pneumonia) và viêm phổi nhiễm trong môi trường bệnh viện (nosocomial pneumonia), gây bởi những vi trùng khác nhau. Nhiều trường hợp viêm phổi không biết đích xác tại vi trùng nào, sự chữa trị sẽ dựa vào thống kê trong các tài liệu y học, cho biết những vi trùng nào hay gây bệnh viêm phổi nhiễm ngoài cộng đồng, những vi trùng nào hay gây bệnh viêm phổi nhiễm trong môi trường bệnh viện, và thuốc trụ sinh dùng sẽ nhắm vào những vi trùng nghĩ đến này].
Sự chữa trị có thể tùy vào mức độ nặng nhẹ của căn bệnh. Các bác sĩ nên tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ chuyên về bệnh truyền nhiễm.
Báo cáo
Các bác sĩ và nhân viên y tế công cộng nên báo cáo cho cơ quan y tế tiểu bang hay địa phương những trường hợp bệnh bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng mình gặp.
Để tìm hiểu thêm, quí vị có thể liên lạc cơ quan y tế tiểu bang hay địa phương, hoặc gọi cho CDC Emergency Operation Center ở số 770-488-7100. Những tin tức cập nhập liên quan đến hội chứng hô hấp cấp tính nặng sẽ được đăng trên Website http://www.cdc.gov .
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật (Centers for Disease Control and Prevention, viết tắt CDC) và Cơ quan Y tế Thế giới (World Health Organization) nhận được những báo cáo từ Canada, China, Hong Kong, Indonesia, Philippines, Singapore, Thailand và Việt Nam, về một số người bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng (Severe Acute Respiratory Syndrome, viết tắt SARS) .
Nguyên nhân của căn bệnh hiện chưa biết rõ và đang được tìm hiểu. Người bệnh có triệu chứng giống như nhiễm cúm: sốt, nhức đầu, đau mỏi bắp thịt, rát cổ, ho khan, khó thở. Nhiều trường hợp mau chóng biến thành nặng với viêm phổi (pneumonia), lượng dưỡng khí trong máu xuống thấp, suy hô hấp cần máy giúp thở, và có thể đưa đến tử vong. Các thử nghiệm cho thấy bạch huyết cầu và tiểu cầu trong máu người bệnh xuống thấp. (Ghi chú của người viết: trong những trường hợp viêm phổi thông thường do vi trùng, số lượng bạch huyết cầu trong máu tăng cao). Nhiều người thân cận tiếp xúc với người bệnh, kể cả nhân viên y tế, sau đó cũng có những triệu chứng tương tự. (Ghi chú của người viết: cho đến khi bài này được viết, 1 y tá và 1 bác sĩ ở Việt Nam đã chết vì lây bệnh).
Trước tình trạng này, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật đang theo dõi sát để truy tìm các trường hợp bệnh giống vậy trong số những người đi du lịch thời gian gần đây, hoặc những người thân cận tiếp xúc với họ.
Những trường hợp nên nghi ngờ
Các bác sĩ nên để ý nghi ngờ tìm bệnh nếu có người bệnh nào đến khám sau ngày 1 tháng 2/2003 với:
- Sốt trên 38 độ C (trên 100.4 độ F).
- Các triệu chứng đường hô hấp gồm cả ho, khó thở; tri giác kém sáng suốt vì thiếu dưỡng khí (hypoxia); khám thấy người bệnh có dấu chứng thở khó (respiratory distress); phim chụp cho biết có viêm phổi (pneumonia).
Và:
- Trong vòng 7 ngày qua, người bệnh đã đi Hong Kong, Quảng Đông (Trung Quốc), hay Hà Nội (Việt Nam).
- Hoặc người bệnh là người thân cận tiếp xúc với người có bệnh đường hô hấp và đã đi du lịch đến các vùng nói trên.
Định bệnh
Với những trường hợp đáng nghi ngờ vì đạt những điều mô tả kể trên, để định bệnh, các trắc nghiệm đầu tiên nên làm gồm phim ngực (chest X-ray, chúng ta hay quen miệng gọi nhầm "phim phổi"), đo lượng dưỡng khí (oxygen) trong máu (pulse oxymetry), cấy trùng máu (blood culture), thử đờm (sputum Gram's stain and culture), và tìm các siêu vi gây bệnh đường hô hấp, nhất là siêu vi cúm A, siêu vi cúm B, siêu vi "respiratory syncytial virus". (Ghi chú của người viết: người ta đang nghi nguyên nhân gây hội chứng hô hấp cấp tính nặng là một loại siêu vi, anh em, bà con gì đó với siêu vi cúm).
Các bác sĩ nên để dành lại những mẫu thử nghiệm (đờm, máu...), để nếu cần sẽ thử thêm cho đến khi đi đến một định bệnh chắc chắn.
Thấy cần, bác sĩ có thể cho nhập viện người bệnh có những điều khiến ta nghi ngờ họ bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng.
Những người thân cận với người bệnh (chăm sóc, ở cùng nhà), và các nhân viên y tế tiếp xúc với người bệnh nên đi khám bệnh nếu thấy mình bắt đầu có những triệu chứng đường hô hấp.
Kiểm soát sự lây nhiễm
Nếu cho bệnh nhân nhập viện, bác sĩ nên thông báo ngay cho cơ quan giữ trách nhiệm kiểm soát các vấn đề liên quan đến bệnh truyền nhiễm.
Trong thời gian người bệnh nhập viện, cho đến khi xác định được rõ ràng nguyên nhân và đường lây nhiễm của căn bệnh, ngoài những cẩn trọng thông thường, còn cần:
- Cẩn trọng về đường hô hấp (airborn precautions): như cách ly người bệnh trong một phòng riêng, che mũi và miệng những người vào thăm để bảo vệ đường hô hấp của họ với một dụng cụ đặc biệt gọi là "N-95 respirator"...
- Cẩn trọng trong việc tiếp xúc (contact precautions): như dùng áo choàng và găng tay cho những người phải tiếp xúc với người bệnh cùng những thứ chung quanh họ.
Sự cẩn trọng căn bản vẫn gồm việc rửa tay kỹ lưỡng sau lúc tiếp xúc với người bệnh. Bác sĩ cũng nên mang dụng cụ che chở mắt mỗi khi thăm khám cho người bệnh bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng.
Ở nhà, để tránh lây truyền cho người khác, người bệnh nghi bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng nên hạn chế việc ra ngoài giao thiệp, cho đến khi cơ chế lây truyền của căn bệnh được hiểu rõ hơn. Khuyên người bệnh mang khẩu trang (mask) khi có việc ra ngoài, và trong những lúc tiếp xúc với người nhà cũng là điều cẩn trọng nên làm.
Chữa trị
Cho đến bây giờ, vì nguyên nhân gây bệnh chưa được tìm ra, nên Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật chưa thể đưa ra lời khuyên đặc biệt nào về cách chữa trị căn bệnh.
Hiện tại, sự chữa trị bệnh viêm phổi không điển hình (atypical pneumonia) do hội chứng hô hấp cấp tính nặng giống sự chữa trị bệnh viêm phổi nhiễm ngoài cộng đồng (community-aquired pneumonia) không biết đích xác vì vi trùng nào, với các thuốc chống những vi trùng được xem hay gây viêm phổi. [Ghi chú của người viết: viêm phổi được chia hai loại: viêm phổi nhiễm ngoài cộng đồng (community-aquired pneumonia) và viêm phổi nhiễm trong môi trường bệnh viện (nosocomial pneumonia), gây bởi những vi trùng khác nhau. Nhiều trường hợp viêm phổi không biết đích xác tại vi trùng nào, sự chữa trị sẽ dựa vào thống kê trong các tài liệu y học, cho biết những vi trùng nào hay gây bệnh viêm phổi nhiễm ngoài cộng đồng, những vi trùng nào hay gây bệnh viêm phổi nhiễm trong môi trường bệnh viện, và thuốc trụ sinh dùng sẽ nhắm vào những vi trùng nghĩ đến này].
Sự chữa trị có thể tùy vào mức độ nặng nhẹ của căn bệnh. Các bác sĩ nên tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ chuyên về bệnh truyền nhiễm.
Báo cáo
Các bác sĩ và nhân viên y tế công cộng nên báo cáo cho cơ quan y tế tiểu bang hay địa phương những trường hợp bệnh bị hội chứng hô hấp cấp tính nặng mình gặp.
Để tìm hiểu thêm, quí vị có thể liên lạc cơ quan y tế tiểu bang hay địa phương, hoặc gọi cho CDC Emergency Operation Center ở số 770-488-7100. Những tin tức cập nhập liên quan đến hội chứng hô hấp cấp tính nặng sẽ được đăng trên Website http://www.cdc.gov .
Gửi ý kiến của bạn
