Trạm sạc EV đầu tiên ở Texas được tài trợ bởi NEVI nằm ở vùng nông thôn Happy. (Nguồn: Joint Office of Energy & Transportation)
Quận Cam (VB) - Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần thề sẽ hủy bỏ các chính sách của chính quyền Biden hỗ trợ ngành công nghiệp xe điện của Hoa Kỳ. Vào cuối tháng 1, chính quyền Trump đã nhắm vào mục tiêu đầu tiên trong nhiệm vụ đó: các chương trình liên bang cung cấp ngân sách $7.5 tỷ để xây dựng các trạm sạc EV trên khắp cả nước.
Hai chương trình National Electric Vehicle Infrastructure (NEVI) và Charging and Fueling Infrastructure (CFI) của chính phủ Biden đã được nêu đích danh trong một sắc lệnh hành pháp vào tuần trước. Sắc lệnh chỉ thị các cơ quan liên bang tạm thời dừng mọi khoản thanh toán cho các chương trình khí hậu và năng lượng được tạo ra bởi Đạo Luật Giảm Lạm Phát năm 2022 và Luật Cơ Sở Hạ Tầng lưỡng đảng năm 2021. Sắc lệnh cũng trao cho các quan chức Tòa Bạch Ốc quyền quyết định cuối cùng về việc liệu các khoản thanh toán đó có được tiếp tục hay không.
Chương trình NEVI của chính quyền Biden với ngân sách 5 tỷ đô la , nhằm hỗ trợ xây dựng 500,000 bộ sạc nhanh EV trên toàn nước Mỹ vào năm 2030. Chương trình CFI trị giá 2.5 tỷ đô la có một chút khác biệt. Trong khi nguồn ngân sách của NEVI được phân bổ cho các tiểu bang dưới dạng tài trợ theo công thức có tính bắt buộc, CFI là chương trình tài trợ mang tính cạnh tranh dành cho tiểu bang, địa phương và bộ lạc, các cơ quan quy hoạch đô thị… Các cơ quan liên bang có nhiều quyền hạn hơn trong việc xét duyệt tài trợ.
Việc tổng thống Trump muốn cắt ngân sách tài trợ là một chuyện. Nhưng các chuyên gia cho rằng chính quyền liên bang trên nguyên tắc không có quyền giữ lại các khoản tiền đã được Quốc Hội phê duyệt dưới dạng các khoản tài trợ "bắt buộc". Chương trình NEVI nằm trong Luật Cơ Sở Hạ Tầng năm 2021 là ở dạng này. Những nỗ lực ngăn chặn các khoản chi đó có thể khiến chính quyền liên bang phải đối mặt với các kiện tụng pháp lý.
Hơn nữa, phần lớn số tiền đã được cam kết cho các chính quyền tiểu bang, sau đó ký hợp đồng lại với các nhà cung cấp dịch vụ sạc EV như Tesla, các công ty cung cấp địa điểm như cửa hàng tiện ích, chuỗi trạm dừng xe tải... Những công ty này đang sử dụng nguồn tài trợ này để xây dựng hàng trăm trạm sạc EV trên khắp cả nước. Các nỗ lực ngăn chặn hoặc thu hồi khoản tài trợ có thể khiến tiểu bang và công ty kiện tụng, với lý do chính quyền liên bang đang vi phạm các hợp đồng ràng buộc về mặt pháp lý.
Về nguyên tắc, khi một nguồn ngân sách đã có hiệu lực pháp luật, đã được thực hiện bởi các công ty tư nhân, các nhà đầu tư, thì thông lệ tốt nhất là không nên làm các doanh nghiệp đầu tư bị thiệt hại.
Các hành động ngăn chặn nguồn tài trợ cũng có thể gây chia rẽ về mặt chính trị, ngay trong nội bộ đảng Cộng Hòa. Nhiều trạm sạc này nằm ở các tiểu bang do Đảng Cộng Hòa lãnh đạo. Texas là nơi sẽ nhận được gần 408 triệu đô la, nguồn ngân sách cao hơn bất kỳ tiểu bang nào khác. Ohio, một tiểu bang Cộng Hòa, là nơi có trạm sạc đầu tiên do NEVI tài trợ. Luật Cơ Sở Hạ Tầng lưỡng đảng tạo ra các chương trình này đã giành được sự ủng hộ từ 19 Thượng Nghị Sĩ và 13 Dân Biểu Cộng Hòa. Nó không giống như Đạo Luật Giảm Lạm Phát của chính quyền Biden, vốn được thông qua mà không có một phiếu bầu nào của các nhà lập pháp Đảng Cộng Hòa.
Tất cả những yếu tố này khiến các chương trình NEVI và CFI có hiệu lực pháp lý, được hỗ trợ rộng rãi, và được thiết kế để chống lại với sự bất ổn về chính trị.
Hiến Pháp Hoa Kỳ trao cho Quốc Hội, chứ không phải tổng thống, quyền phê duyệt ngân sách chi tiêu chính phủ. Tuy nhiên, chính phủ Trump vẫn đang nỗ lực ngăn chặn; điều này có thể xuất phát từ những lợi thế pháp lý mà tổng thống Trump đang có. Họ hy vọng những vụ kiện tụng pháp lý được đưa lên đến Tối Cao Pháp Viện, là nơi mà 6 vị thẩm phán bảo thủ đã đưa ra nhiều phán quyết có lợi cho phe bảo thủ. Những bất ổn này có thể là lực cản đối với các chương trình mở rộng trạm sạc EV, chỉ mới tiến triển sau nhiều năm bắt đầu chậm chạp do thủ tục về hành chính phức tạp. Nếu ngân sách bị thu hồi hoặc cắt giảm, một số dự án sẽ không thành công.
Một lợi điểm cho các tiểu bang và công ty xây dựng các trạm sạc do liên bang tài trợ: Phần lớn số tiền của hai chương trình NEVI và CFI đã được chuẩn chi và sử dụng. Trong số 5 tỷ đô la trong chương trình NEVI, 3.27 tỷ đô la đã được ký kết sử dụng cho tất cả 50 tiểu bang; Washington, D.C.; và Puerto Rico. Nguồn tài trợ theo công thức của NEVI đã được phân bổ cho đến hết năm tài chính 2026. Cục Quản Lý Đường Bộ Liên Bang cũng đã xem xét và phê duyệt các kế hoạch chi tiêu hàng năm của các tiểu bang cho đến hết năm tài chính 2025. Theo một số chuyên gia, nguồn tài trợ của NEVI gắn liền với các kế hoạch và hợp đồng của tiểu bang là "gần như không thể đảo ngược hoặc dừng lại".
Chương trình CFI trị giá 2.5 tỷ đô la, cho đến nay đã trao 1.78 tỷ đô la trong ba vòng tài trợ cho hơn 100 dự án tại hơn 22 tiểu bang. Các dự án được tài trợ bao gồm từ mạng lưới sạc xe tải điện trên toàn tiểu bang, cho đến các bộ sạc nhỏ ở các cộng đồng nông thôn và bộ lạc xa xôi.
Các chuyên gia giải thích thêm rằng nguồn ngân sách của NEVI và CFI không nhằm mục đích tài trợ cho tất cả các bộ sạc công cộng cần thiết. Theo ước tính của Bộ Năng Lượng, Hoa Kỳ sẽ cần khoản đầu tư từ 31 tỷ đến 55 tỷ đô la cho đến năm 2030 để xây dựng khoảng 1.2 triệu trạm sạc công cộng cần thiết. Tính đến giữa năm 2024, Hoa Kỳ có khoảng 192,000 trạm sạc công cộng.
Thay vào đó, quỹ tài trợ liên bang nhằm khuyến khích giới tư nhân đầu tư, đồng thời tạo điều kiện lắp đặt trạm sạc tại những nơi mà giới đầu tư không muốn làm. Nếu chỉ dựa vào thị trường, các trạm sạc công cộng chủ yếu được xây dựng ở các cộng đồng giàu có, nơi có nhiều xe điện. Những khu vực nông thôn, xa xôi hẻo lánh sẽ thiếu các trạm sạc trầm trọng.
Khi nhu cầu xe điện tiếp tục tăng ở Hoa Kỳ, nhiều trạm xăng, trạm dừng xe tải và du lịch đã có kế hoạch xây dựng thêm các trạm sạc EV để đáp ứng nhu cầu thị trường. Những gì NEVI làm là loại bỏ rủi ro, biến việc đầu tư thêm trạm sạc thành quyết định dễ dàng hơn cho doanh nghiệp.
Việt Báo biên dịch
Send comment
