Hội đồng Bảo an LHQ đã nghe bản báo cáo của ông Hans Blix, Trưởng đoàn Thanh sát quốc tế tại Iraq. Ông nói "Iraq đã có sự hợp tác tích cực", nhưng ông không tuyên bố Iraq đã hoàn toàn giải giới. Ông nói nếu Iraq tiếp tục hợp tác như vậy, thanh sát cần thời gian vài tháng nữa mới hoàn tất công tác. Bản báo cáo đó là tiêu đề tranh cãi của hai phe đánh hay không đánh - ít ra ngay trong lúc này. HĐBA có 15 thành viên, phe chủ trương đánh gồm 4 nước Mỹ, Anh, Tây Ban Nha và Bulgaria, phe chủ trương không đánh gồm 5 nước Pháp, Nga, Trung Quốc, Đức và Syria. Cuộc đấu ngoại giao lôi cuốn 6 nước còn lại sẽ tiếp diễn trong những ngày của tuần tới.
Nhưng khỏi cần chờ kết quả cuộc đấu, câu hỏi "đánh hay không đánh"" đã có sự trả lời dứt khoát. HĐBA họp sáng thứ sáu 7-5, tối thứ năm thế giới đã nghe những lời tuyên bố của Tổng Thống Bush trong cuộc họp báo quan trọng tại Bạch Cung. TT Bush nói Mỹ đã sẵn sàng tự ý hành động và "chúng tôi không cần phải xin phép ai". Câu nói đó ngụ ý rất rõ là Mỹ sẽ đánh Iraq bất luận HĐBA biểu quyết như thế nào, nếu thuận thì càng tốt, nếu không thuận cũng chẳng sao. Và Tổng Thống Bush còn xác nhận lại một lần nữa một điểm then chốt: "Sứ mạng của chúng tôi ở Iraq rất minh bạch. Nếu chúng tôi phải tiến vào nước đó, sứ mạng của chúng tôi rõ ràng là giải giới. Giải giới có nghĩa là thay đổi chế độ và chúng tôi tin rằng có thể đạt được mục tiêu đó bằng một cách làm tổn thất rất ít nhân mạng". Mục tiêu tối hậu của Mỹ vẫn là lật đổ Saddam và giải tán chế độ độc tài của hắn để thay thế bằng một chế độ dân chủ, đem lại phúc lợi cho dân chúng Iraq và bảo đảm hòa bình cho những nước lân cận.
Theo những lời tuyên bố trước đây của Tổng Thống Bush, ông còn có một hoài bão rất lớn là từ cái "nhân của nền dân chủ Iraq", phong trào dân chủ hóa sẽ lan rộng ra khắp Trung Đông và khi có dân chủ, toàn bộ vùng này sẽ sống trong hòa bình và ổn định để tự do phát triển, quét sạch mọi mầm mống xung đột đổ máu. Dân chủ, tự do, hòa bình là một lý tưởng cao đẹp, một ước mơ của mọi dân tộc sống trên Trái Đất và bất cứ người nào có lương tri cũng muốn thực hiện cho bằng được. Nhưng có lý tưởng và ước vọng chưa đủ, mà còn phải nhìn đến bối cảnh của những thực tế phũ phàng trước khi tìm cách xây dựng dân chủ trên cái nền đó. Trung Đông có một bối cảnh rất phức tạp vì có hai yếu tố quện vào nhau như một thứ keo sơn vô cùng rắn chắc. Đó là dân tộc Ả rập và Hồi giáo. Đạo Hồi xuất phát từ Trung Đông nhưng, cho đến nay chưa có một nước Ả rập nào được có một chế độ dân chủ thực sự như các nước Tây phương. Hồi giáo cũng phát triển ở ngoài Trung Đông, và một vài nước không phải gốc Ả rập, nhưng có đông dân theo đạo Hồi, đã có những nổ lực noi theo dân chủ, nhưng các cuộc thí nghiệm đầu tiên có vẻ đã đi ngược lại ước mong của Mỹ.
Thổ Nhĩ Kỳ, nước Hồi giáo đầu tiên có danh nghĩa dân chủ và cũng là một nước NATO, nhưng Quốc hội nước này là do một đảng gốc Hồi giáo nắm đa số kiểm soát để rồi mới đây chính đảng này - tương đối ôn hòa - lại làm trở ngại việc bố trí quân Mỹ chuẩn bị đánh Iraq. Nhưng điển hình nhất cho sự nhức nhối trong kế hoạch dân chủ hóa của Mỹ vẫn là Pakistan. Tổng Thống nước này là tướng Pervez Musharraf, ông đã nắm chính quyền sau một cuộc đảo chính năm 1998. Mặc dù Musharraf đã hợp tác chặt chẽ với Mỹ trong cuộc chiến chống khủng bố ở Afghanistan, chính phủ Bush vẫn thúc đẩy bầu cử tự do, để nước này có một Quốc hội dân cử thực sự, đồng thời hợp thức hóa chính quyền Musharraf. Một biến cố mới xẩy ra khiến người ta có nhiều suy nghĩ thêm về tiến trình dân chủ ở nước Hồi giáo này.
Tuần trước, một lãnh tụ quan trọng đứng hàng thứ ba của tổ chức khủng bố al-Qaida là Khalid Shaikh Mohammed đã bị bắt. Đây là một tin gây phấn khởi và đã có thêm hy vọng có thể bắt được Osama bin Laden, sống hay chết. Tuy nhiên vụ bắt giữ này có những chi tiết đáng quan ngại. Mohammed đã bị bắt ở căn nhà của Ahmed Abdul Qadoos, một thành viên của đảng Jamiat-e-Islami, một đảng Hồi giáo lâu đời nhất của Pakistan. Chủ căn nhà là bà Mahalaga Khanum, mẹ của Qadoos, một phụ nữ đã được bầu làm cố vấn địa phương cho đảng nói trên. Căn nhà này ở thành phố Rawalpindi, sát thủ đô Islamabad, nằm cách đại bản doanh quân đội có 5 phút xe hơi chạy. Rawalpindi chật hẹp có 4 triệu dân, nhưng là nơi được canh phòng nghiêm ngặt vì có tư thất của các tướng lãnh cao cấp, kể cả Tổng Thống Musharraf.
Các đảng Hồi giáo cực đoan bám rễ ở Pakistan từ lâu, nhất là từ những năm 1980, khi CIA Mỹ giúp các phần tử cực đoan thành lập phong trào mujahedeen chống Hồng quân Sô viết lúc đó chiếm đóng Afghanistan. Osama bin Laden cũng xuất thân từ phong trào này. Trong cuộc bầu cử dân chủ tháng 10 năm 2002, 5 đảng Hồi giáo cực đoan liên minh, trong đó có đảng Jamiat-e-Islami là đảng lớn nhất, đã chiếm được đa số bất ngờ và hiện là khối mạnh thứ ba trong Quốc hội. Lãnh tụ Jamiat-e-Islami nói "Chúng tôi không bao giờ chủ trương bạo lực hay khủng bố, nó không có lợi cho đất nước". Nhưng vụ bắt giữ Mohammed và những tin tức tình báo Mỹ khai thác được có thể tạo ra nhiều câu hỏi khó trả lời cho những đảng gốc Hồi giáo cực đoan hiện có đại diện trong Quốc hội nhờ các cuộc bầu cử do chính Mỹ thúc đẩy Musharraf phải làm. Và khó khăn cho các cuộc điều tra là những đại biểu Quốc hội đều được hưởng quyền bất khả xâm phạm.
Trước khi nói đến dân chủ hóa Trung Đông, có lẽ cũng nên nhìn đến Pakistan, dù nước này chỉ là Hồi giáo, không phải Ả rập.
Nhưng khỏi cần chờ kết quả cuộc đấu, câu hỏi "đánh hay không đánh"" đã có sự trả lời dứt khoát. HĐBA họp sáng thứ sáu 7-5, tối thứ năm thế giới đã nghe những lời tuyên bố của Tổng Thống Bush trong cuộc họp báo quan trọng tại Bạch Cung. TT Bush nói Mỹ đã sẵn sàng tự ý hành động và "chúng tôi không cần phải xin phép ai". Câu nói đó ngụ ý rất rõ là Mỹ sẽ đánh Iraq bất luận HĐBA biểu quyết như thế nào, nếu thuận thì càng tốt, nếu không thuận cũng chẳng sao. Và Tổng Thống Bush còn xác nhận lại một lần nữa một điểm then chốt: "Sứ mạng của chúng tôi ở Iraq rất minh bạch. Nếu chúng tôi phải tiến vào nước đó, sứ mạng của chúng tôi rõ ràng là giải giới. Giải giới có nghĩa là thay đổi chế độ và chúng tôi tin rằng có thể đạt được mục tiêu đó bằng một cách làm tổn thất rất ít nhân mạng". Mục tiêu tối hậu của Mỹ vẫn là lật đổ Saddam và giải tán chế độ độc tài của hắn để thay thế bằng một chế độ dân chủ, đem lại phúc lợi cho dân chúng Iraq và bảo đảm hòa bình cho những nước lân cận.
Theo những lời tuyên bố trước đây của Tổng Thống Bush, ông còn có một hoài bão rất lớn là từ cái "nhân của nền dân chủ Iraq", phong trào dân chủ hóa sẽ lan rộng ra khắp Trung Đông và khi có dân chủ, toàn bộ vùng này sẽ sống trong hòa bình và ổn định để tự do phát triển, quét sạch mọi mầm mống xung đột đổ máu. Dân chủ, tự do, hòa bình là một lý tưởng cao đẹp, một ước mơ của mọi dân tộc sống trên Trái Đất và bất cứ người nào có lương tri cũng muốn thực hiện cho bằng được. Nhưng có lý tưởng và ước vọng chưa đủ, mà còn phải nhìn đến bối cảnh của những thực tế phũ phàng trước khi tìm cách xây dựng dân chủ trên cái nền đó. Trung Đông có một bối cảnh rất phức tạp vì có hai yếu tố quện vào nhau như một thứ keo sơn vô cùng rắn chắc. Đó là dân tộc Ả rập và Hồi giáo. Đạo Hồi xuất phát từ Trung Đông nhưng, cho đến nay chưa có một nước Ả rập nào được có một chế độ dân chủ thực sự như các nước Tây phương. Hồi giáo cũng phát triển ở ngoài Trung Đông, và một vài nước không phải gốc Ả rập, nhưng có đông dân theo đạo Hồi, đã có những nổ lực noi theo dân chủ, nhưng các cuộc thí nghiệm đầu tiên có vẻ đã đi ngược lại ước mong của Mỹ.
Thổ Nhĩ Kỳ, nước Hồi giáo đầu tiên có danh nghĩa dân chủ và cũng là một nước NATO, nhưng Quốc hội nước này là do một đảng gốc Hồi giáo nắm đa số kiểm soát để rồi mới đây chính đảng này - tương đối ôn hòa - lại làm trở ngại việc bố trí quân Mỹ chuẩn bị đánh Iraq. Nhưng điển hình nhất cho sự nhức nhối trong kế hoạch dân chủ hóa của Mỹ vẫn là Pakistan. Tổng Thống nước này là tướng Pervez Musharraf, ông đã nắm chính quyền sau một cuộc đảo chính năm 1998. Mặc dù Musharraf đã hợp tác chặt chẽ với Mỹ trong cuộc chiến chống khủng bố ở Afghanistan, chính phủ Bush vẫn thúc đẩy bầu cử tự do, để nước này có một Quốc hội dân cử thực sự, đồng thời hợp thức hóa chính quyền Musharraf. Một biến cố mới xẩy ra khiến người ta có nhiều suy nghĩ thêm về tiến trình dân chủ ở nước Hồi giáo này.
Tuần trước, một lãnh tụ quan trọng đứng hàng thứ ba của tổ chức khủng bố al-Qaida là Khalid Shaikh Mohammed đã bị bắt. Đây là một tin gây phấn khởi và đã có thêm hy vọng có thể bắt được Osama bin Laden, sống hay chết. Tuy nhiên vụ bắt giữ này có những chi tiết đáng quan ngại. Mohammed đã bị bắt ở căn nhà của Ahmed Abdul Qadoos, một thành viên của đảng Jamiat-e-Islami, một đảng Hồi giáo lâu đời nhất của Pakistan. Chủ căn nhà là bà Mahalaga Khanum, mẹ của Qadoos, một phụ nữ đã được bầu làm cố vấn địa phương cho đảng nói trên. Căn nhà này ở thành phố Rawalpindi, sát thủ đô Islamabad, nằm cách đại bản doanh quân đội có 5 phút xe hơi chạy. Rawalpindi chật hẹp có 4 triệu dân, nhưng là nơi được canh phòng nghiêm ngặt vì có tư thất của các tướng lãnh cao cấp, kể cả Tổng Thống Musharraf.
Các đảng Hồi giáo cực đoan bám rễ ở Pakistan từ lâu, nhất là từ những năm 1980, khi CIA Mỹ giúp các phần tử cực đoan thành lập phong trào mujahedeen chống Hồng quân Sô viết lúc đó chiếm đóng Afghanistan. Osama bin Laden cũng xuất thân từ phong trào này. Trong cuộc bầu cử dân chủ tháng 10 năm 2002, 5 đảng Hồi giáo cực đoan liên minh, trong đó có đảng Jamiat-e-Islami là đảng lớn nhất, đã chiếm được đa số bất ngờ và hiện là khối mạnh thứ ba trong Quốc hội. Lãnh tụ Jamiat-e-Islami nói "Chúng tôi không bao giờ chủ trương bạo lực hay khủng bố, nó không có lợi cho đất nước". Nhưng vụ bắt giữ Mohammed và những tin tức tình báo Mỹ khai thác được có thể tạo ra nhiều câu hỏi khó trả lời cho những đảng gốc Hồi giáo cực đoan hiện có đại diện trong Quốc hội nhờ các cuộc bầu cử do chính Mỹ thúc đẩy Musharraf phải làm. Và khó khăn cho các cuộc điều tra là những đại biểu Quốc hội đều được hưởng quyền bất khả xâm phạm.
Trước khi nói đến dân chủ hóa Trung Đông, có lẽ cũng nên nhìn đến Pakistan, dù nước này chỉ là Hồi giáo, không phải Ả rập.
Gửi ý kiến của bạn
